Prof.Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, Mart 2024
Önceki bölümde Filistin’de parlamento seçimlerinde HAMAS’ın zaferi ve İsrail-Hizbullah çatışması üzerinde duruldu. Fetih-HAMAS uzlaşmasına rağmen HAMAS’ın roket saldırılarının devamı ile Filistin-İsrail arasındaki Türkiye’nin aracılığıyla görüşmeleri ele ele alındı.
HAMAS’ın Hükümet Kuramaması-HAMAS-Fetih Çatışmaları Sonunda Uzlaşma
Lübnan krizinden sonra bölgedeki en önemli gelişme HAMAS ile el-Fetih arasında zaman zaman alevlenen çatışmalardı. Seçim galibi HAMAS’ın İsmail Haniye’nin başbakanlığında Mart 2006’da kurulan hükümetine el-Fetih girmeyi reddetti. Zira ABD ve AB gibi destekçileri ile İsrail, daha seçimlerden önce “terörist” olarak nitelendirdikleri HAMAS’ın kuracağı hükümeti kabul etmeyeceklerini bildirmişlerdi. Aynı yılın Eylül ayında Mahmud Abbas ve İsmail Haniye, birlikte yönetim oluşturmak maksadıyla bir araya geldiler. Ancak görüşmelerde Abbas, İsrail’in de varlığını öngören Filistin devletini (iki devletli çözüm) savunurken, HAMAS, manifestosuna uygun şekilde Filistin’de bir İsrail devletini kabul etmiyordu. Görüşmeler tıkanınca HAMAS ve Fetih arasında da çatışmalar çıktı.
Ekim 2006 içerisinde Mısır ve Katar’a ilaveten İslami Cihad ve Filistin’in Özgürlüğü Halk Cephesi gibi diğer Filistinli gruplar, anlaşmazlıkları sonlandırmak için taraflar arasında arabuluculuk yaptılar. Kasım 2006’da taraflar bir birlik hükümeti kurmak üzere uzlaştılar ve Aralık ayında da Abbas, krizin aşılabilmesi için seçimlerin yenilenmesi çağrısında bulundu. Ancak kabul görmeyen bu çağrı sonrasında Şubat 2007’de Abbas’ın güvenlik güçlerini HAMAS’a karşı kullandığı gerekçesiyle Gazze Şeridi ağırlıklı çatışmalar yeniden yoğunlaştı.
Filistinli iki güç arasındaki çatışmalar sırasında 600 civarında kişi öldükten sonra Suudi Arabistan Kralı tarafları Mekke’de bir araya getirdi. Batılı devletler de HAMAS hükümeti konusundaki sert önlemleri yumuşatma kararı aldılar. Abbas, önce hükümeti feshetti, ardından Haniyye’yi hükümeti kurması için tekrar başbakan olarak atadı. HAMAS-Fetih ortaklığında kurulan hükümet Mart 2007’de çalışmaya başladığında HAMAS, daha önce verdiği sözü unutarak Gazze Şeridi’nden İsrail yerleşim bölgelerine roket saldırılarını tekrar başlattı. Haziran ayı içerisinde Gazze Şeridi’nde Fetih’le yoğunlaşan çatışmalar sonunda üstün gelen HAMAS, Gazze Şeridi’nde hakimiyeti sağladı. El-Fetih ise Batı Şeria’da hüküm sürmeye başladı. Bir bakıma Filistin iki parçaya kendi elleriyle bölünmüştü. Çıkan çatışmalarda kayıplar artınca Cumhurbaşkanı Abbas, hükümeti feshederek olağanüstü hal ilan etti.
Türkiye’nin Arabuluculuğu – Gazze Şeridi’nde Barış Umutları
İsrail-Hizbullah çatışmasından sonra Lübnan’da görevlendirilen BM Barış Gücü’ne bir istihkam birliği gönderen Türkiye, İsrail-Filistin çatışmalarında arabulucu olarak aranır hale geldi. Kasım 2007’de, İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Perez ile Filistinli makamdaşı Abbas, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün ev sahipliğinde TBMM’de bir araya getirildiler. TOBB’un da katıldığı bir anlaşma ile Gazze Şeridi’ndeki Erez bölgesi ile Batı Şeria’da birer organize sanayi bölgesi ile, Bilkent Üniversitesi öncülüğünde de bir İsrail-Filistin üniversitesi kurularak taraflar arasında kalıcı barışın tesisi için çalışmalar yapıldı.
Türk yatırımcılarının kuracağı üretim tesislerinde yaklaşık 6000 kişinin istihdam edileceği, ürünlerin AB, ABD ve Körfez Ülkelerine ihracı konusunda İsrail’in de kolaylıklar sağlayacağı bu Ankara Forumu gereği Türkiye, Gazze havaalanını yeniden çalışır hale getirecek, hatta bir de liman inşa edecekti. ABD’nin taraflar arasındaki kalıcı barışı sağlamak maksadıyla Kasım 2007 sonlarında Annapolis’te düzenlediği bölge ülkeleri toplantısına Türkiye de davet edildi.
Ancak yeni yılla birlikte İsrail, Gazze Şeridi’nden ateşlenen roketlere karşılık Gazze Şeridi’nde HAMAS’a yönelik askeri operasyonlarına tekrar hız verdi. Çünkü daha önce İsrail Başbakanı Olmert, Gazze Şeridi’nden ’den gelecek tüm roket saldırılarına misliyle karşılık vereceklerine dair yemin etmişti. Çatışmalar sürünce Ankara Forumu unutuldu.
(Not: Yazı dizisi “Yahudiler Mazlum mu Suçlu mu?-36” ile devam edecektir.)
