Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 15 Aralık 2023
Önceki bölümde Osmanlı coğrafyasında yaşayan Yahudilerin XIX. Yüzyılın sonlarına kadar olan durumu ele alınmıştı. Bugün ilk Siyonist Kongresi ve Yahudi yurdu kurulması ele alındı.
Yahudi Diasporasında Filistin’e Göç Konusunun Ortaya Çıkışı ve İşlenmesi
Siyon kavramı daha Prusya’da 1832’de, Haham Zvi Hirsch Kalisher’in, “Siyon’un kurtuluşunun Yahudi halkının eyleme geçmesiyle başlayacağını ve Mesih mucizelerinin sonradan geleceğini” bildirmesiyle de anlaşılacağı üzere çok önceleri de vardı. Siyonizm terimi Herzl gibi Avusturyalı olan Nathan Birnbaum tarafından açıkça ifade edildi. Herzl ise teorisini kurduğu Siyonizm için örgütlemeye giderken aslında önemli bir öncü hareketi ve siyasî açıdan
belli seviyede bilinçli bir kitleyle karşılaşmıştı.
Filistin’e Yahudi göçü konusu Siyonist Kongresi’nden çok daha önce, Yahudi asıllı İngiliz Moses Montefiore tarafından, daha 1840’larda İngiltere’nin himayesinde bir Yahudi yurdu fikri ortaya atılmıştı. Ancak Filistin o dönemde Osmanlı Devleti’ne aitti ve yerli halkın çoğunluğu Filistinli Araplardı. Ancak bu görüş küllenmemişti.
1870’li yılların sonlarına doğru Laurence Oliphant tarafından kurulan Palestine Development Company adlı şirketin asıl amacı, Yahudilerin iskânı için Filistin’deki boş arazileri alıp daha sonra da onları yerleştirmekti. Bölgede nüfuzunu arttıracağı öngörülen bu projeye İngiliz hükümeti de doğrudan olmasa da destek vermişti.
Yeni yurt hevesine kapılan Oliphant, 1879 yılı ortalarında Herzl’den yıllarca önce projesini Sultan Abdülhamid’e sunmuştu. Bu görüşmede Osmanlı Devleti’nin o dönemdeki zayıf karnı olan ekonomik sıkıntılarını gündeme getirerek projenin kabulü halinde Osmanlı Devleti’nin bu sıkıntılardan kurtarılacağı vaadinde de bulunmuştu. Vaatler arasında bölgeye getirilecek Yahudilerin Osmanlı uyruğu olacakları da vardı. Teklif Abdülhamit tarafından kabul edilmedi. Ancak Yahudiler Avrupa’dan Filistin’e göç etmeye devam ettiler.
‘Yahudi Devleti’ Kitabı ve İlk Dünya Siyonist Kongresi
Avusturyalı Yahudi Gazeteci Dr. Herzl, Pariste karşılaştığı Yahudi karşıtı Yüzbaşı Dreyfuss Davası üzerine Yahudi devleti kurmak maksadıyla 1896’da Yahudi Devleti (Der Judenstaat) başlıklı bir kitabı kaleme aldı. Yahudi Yüzbaşı Dreyfuss Almanya lehine casusluk yaptığı gerekçesiyle yargılanırken, Fransa’da şiddetli bir Yahudi aleyhtarlığı yaşandığını görmüştü. Yahudilerin azınlık halinde yaşadığı hemen her ülkedeki dışlanmışlık konumunun bu ülke toplumlarıyla kaynaşmasının mümkün olamadığını düşünerek kitabı kaleme almıştı.
Başlangıçta çeşitli tepkiler alan kitaba rağmen, Avrupa’nın birçok yerinde “Diaspora’dan Kutsal Topraklara dönüş!” ve Filistin’de yeni bir Yahudi ülkesi oluşturulmasını ülkü edinen Siyonist hareketin kurumsallaşması için bir kıvılcım etkisi yarattı. Bu kurumsallaşma çalışmalarının sonunda 29 Ağustos 1897’de İsviçre’nin Basel şehrinde İlk Dünya Siyonist Kongresi toplandı. Tabii ki bu kongrenin adeta yaratıcısı ve yönlendiricisi, Dünya Siyonist Teşkilatı’nın Lideri Herzl idi.
Amerika, Cezayir, Filistin’in de aralarında bulunduğu 15 ülkeden toplam 204 Siyonist delegenin katıldığı kongre, Herzl’in “Yahudi ulusunu barındıracak olan evin temelini atmak için buradayız!” sözleriyle açıldı. Kongreye sunulan öneriler oybirliği ile kabul edilen şöyle idi:
“Filistin de örgütlü ve geniş çaplı bir Yahudi kolonisinin tesisi,
Filistin’i kolonileştirmek için uluslararası meşru bir hakkın kazanılması,
Yahudilerin tamamını Siyonizm davasında birleştirmek maksadıyla daimi bir örgüt kurulması.
Burada nihai hedef “Yahudiler için Filistin’de kamu hukukuyla güvence altına alınmış bir vatan yaratmak!” idi.
Burada en önemli soru, bu vatana nasıl ve kimle temas ederek ulaşabilecekleriydi. Nasıl mı?
(Not: Yazı dizisi “Yahudiler Mazlum mu Suçlu mu?-12 ile devam edecektir.)
