Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 07 Şubat 2024
Yazının bu bölümünde ABD’nin askerlerini Suriye ve Irak’tan çekip çekmeyeceği ile çekmesi halinde Türkiye’yi etkileyen yanlarının neler olabileceği üzerinde duruldu.
ABD Askerlerinin Suriye ve Irak’tan Çekilmesi Kimin Yararına, Kimin Aleyhinedir?
Önce “ABD, Ortadoğu’dan Çekilir mi?” sorusuyla başlayalım. İsrail’in tek başına bırakılacağı, Çin’in giderek nüfuzunu arttırdığı bu enerji jeopolitiği güçlü coğrafyadan ABD’nin kısa ve orta vadede çekilmesi beklenmemekte olup, sadece Suriye ve Irak’tan çekilmesine odaklanıldı.
ABD’deki güçlü silah sanayii lobisi Kongre ve Pentagon üzerinde etkilidir. Trump, 2018’de Suriye’den çekileceğini söylemişti. Bunun üzerine Cumhuriyetçi Senatör Lindsay Graham “Bunu yaparsan, artık müttefiklerimiz bir daha ABD’ye güvenmez!” diyerek itiraz etmişti. Graham’a göre PKK’nın Suriye uzantısı PYD/YPG müttefik, Türkiye ise hasımdı. Suriye, ABD’nin öncelikleri arasında olmasa da Pentagon da araya girince Trump, ağız değiştirmişti.
ABD’nin Suriye’den çekilmesini şu anda istemeyecek taraflar PYD/YPG ve İsrail’dir. Esad rejimi, Türkiye, Rusya, İran ve Hizbullah ise memnuniyet duyacaktır. ABD, Suriye’den çekilirken PYD/YPG’nin, Suriye’nin geleceğinde masada olması ve özerklik tanınması için ısrarcı olacaktır. Bunun için de en azından Rusya ile ortak bir paydada uzlaşmaya ihtiyacı vardır. Ukrayna cephesinde sular durulmadan ve ABD’de başkanlık seçimleri gerçekleşmeden önce Rusya-ABD uzlaşmasının beklenemeyeceği açıktır.
ABD askerlerinin Irak’tan çekilmesini PKK terör örgütü, Talabani’nin Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), Barzani’nin Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Suriye’deki PYD/YPG’nin istemeyeceği kesindir. Irak hükümeti, İran, İran yanlısı Haşdi Şabi ve Türkiye ise çekilmesini ister. Bu arada Irak’ın giderek İran Şiiliği kontrolüne girebileceği endişesiyle Iraklı Sünniler ile Türkmenlerin bir grubu tarafından ABD’nin çekilmesi arzu edilmemektedir.
Suriye’de petrol ve doğalgaz rezervleri az olduğu için ABD’nin çekilmesi normal olabilir. Ancak Irak, petrol ve doğalgaz zengini bir ülkedir. Çekilmesi halinde İran etkisindeki bir hükümetle karşı karşıya kalması muhtemel ABD, bu durumda Irak’tan çekilir mi? Belki askerlerini çeker ama elini eteğini çekmez denilebilir. Zaten CENTCOM Katar, Kuveyt, Bahreyn ve BAE gibi Körfez Ülkelerindeki üsleriyle Irak’ın yanı başında çöreklenmiştir. Irak “eksen değiştirme”ye kalkarsa, “ABD’nin güvenliğine tehdit” adı altında yeni bir terör örgütü bahane edilerek girebilir. Nitekim Ürdün sınırındaki askeri noktaya saldırı ardından B-1B ağır bombardıman uçaklarıyla Irak’taki Haşdi Şabi noktalarına yağdırdığı ateşle 16 kişiyi katletti. Irak’ın protestosu ve Rusya’nın BM’yi toplantıya çağırması bir anlam ifade etmedi bile.
ABD’nin Suriye ve Irak’tan Çekilmesinin Türkiye Açısından Önemi
ABD’nin bu iki ülkeden çekilmesi halinde Türkiye’ye ye yararları için şunlar söylenebilir:
Öncelikle Suriye’nin geleceği daha erken şekillenebilir ve Türkiye-Suriye ilişkileri uzun bir aradan sonra normalleşmeye başlayabilir. Böylece Suriye üzerinden eskiden olduğu gibi Ortadoğu’ya Tır ve kamyonlarla ihraç ürünlerimiz daha rahat nakledilebilir. Türkiye, ABD’siz Suriye’de meşru müdafaa gayesiyle PKK’nın Suriye uzantısı PYD/YPG’ye karşı terörle mücadele harekatını daha rahat yürütebilir. Bu avantaja karşılık Esad rejimi ve Rusya ile Suriye’nin şikayetiyle Arap Birliği de itirazda bulunabilir.
Irak’ta ise her şeyden önce Basra Körfezi-Türkiye arasındaki “Kalkınma Yolu” hayata geçeceğinden, iki ülke ilişkileri yanında ekonomik gelişmeler de yaşanacaktır. Bu gelişmeler PKK terörünün sonunu daha erken getirebilir. Öte yandan “Kalkınma Yolu”nun hasımları da az değildir. Örneğin İran, kuzeyindeki Zengezur Koridoru’nda olduğu gibi burada da taş koyabilir. Hindistan-Ortadoğu Avrupa Ticaret Koridoru ve Rusya’nın Kuzey-Güney Koridoru” da rakipler arasındadır. Bu son koridor sebebiyle Hindistan, ABD, Körfez Ülkelerinden BAE ve Suudi Arabistan, İsrail ile Yunanistan da olumsuz etkileneceğinden, “Kalkınma Yolu”nun dikensiz gül bahçesinden geçeceği de sanılmamalıdır. Siz ne dersiniz?
