Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 16 Mart 2024
Aralık 2023’ün sonundan itibaren Türkiye ile Irak arasında üst düzey ziyaretlerde ciddi artışlar var. Sonuncusu 14 Mart 2024’teDışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı İbrahim Kalın’ın Bağdat ziyaretiyle iki ülke ilişkilerinin ve geleceğinin ne olacağı konusu ele alındı.
Irak’la Güvenlik Sorunları
Bilindiği üzere PKK terör örgütü 1980’li yılların sonundan itibaren Irak’ın kuzeyinde yuvalanmaktadır. Medyada bu terör yuvalarının bombardıman uçaklarıyla vurulduğu yıllardır açıklandığı gibi, komandolar tarafından ve uçar birlik harekatıyla teröristlerin yuvalandığı mağaraların imha edildiği de defalarca paylaşıldı. Ancak teröristler TSK’nin amansız mücadelesine rağmen yeni terör yuvaları tesis ederek, beklenmedik zamanlarda Türkiye’de silahlı faaliyetlerini sürdürdüler. Son olarak 2019’da başlayan Pençe-Kilit Harekatı ile Türkiye’nin Irak ve İran sınırı yakınlarında ve Irak’ın kuzeyinde de terörle uzun soluklu bir silahlı mücadele başlatıldı.
Suriye’nin kuzeydoğusunda PKK terör örgütünün uzantısı PYD/YPG’ye ABD’nin 2016’dan beri silah, eğitim, maddi ve siyasi destek verdiği bilinmektedir. Irak’ın kuzeyinde de benzer hareket sürpriz olamazdı. Nitekim Mart 2023 ortalarında Türk sınırına 60 km uzaklıktaki Duhok’ta 7 kişinin öldüğü bir helikopter kazasının ardından Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), helikopterde PKK’lılar bulunduğunu açıkladı. Daha sonra inkar etseler dahi helikopterin Irak’taki ikinci büyük Kürt grubu Kürdistan Yurtsevenler Birliği (KYB)’ne ait olduğu anlaşıldı. KYB ise ABD’nin Irak’taki yöneticileriyle içli dışlıdır!
ABD’nin 2003 işgaliyle Irak’ta ortaya çıkan pek çok sorundan öne çıkanı, 2014’te ele geçirdiği Musul’dan 2017’de şehrin harabeye dönmesi bahasına kurtarılan DEAŞ terör örgütüdür. Her ne kadar etkisi oldukça azalmış olsa da bu örgütle mücadele bahanesiyle 2015’te Irak’a tekrar gelen ABD askerleri, DEAŞ’ı bahane ederek ülkeden çıkmıyor. Geçen yılın yaz aylarından beri Irak ve ABD ilgilileri ABD’nin Irak’tan çekilmesi konuşuluyor, ama henüz sonuç yok.
Irak’ı rahatsız eden bir diğer huşu, İran yanlısı paramiliter Haşdi Şabi ile ABD arasındaki çatışmalar. Saddam sonrasında Irak’ta seçimle gelen yönetimler az ya da çok dini ve ideolojik açıdan Şii İran’la ilişkilerini sıcak tutuyorlar. ABD-Haşdi Şabi çatışması ise ülkede iç huzuru bozduğu gibi İran-Irak ilişkilerini de olumsuz etkiliyor. Bu konu Türkiye-Irak ilişkilerini ilgilendirmez diye düşünülse de bölgeden ABD’nin çekilmesi, Türkiye’nin de hayrınadır.
Irak-Türkiye arasında bir diğer önemli konu, Kerkük petrolleri. Türkiye, geçen yıl tahkimde 1.5 milyar dolar civarında ödeme yapmaya mahkum edildi, ancak hat hala kapalı. Aslında konu Irak Kürt Bölgesel Yönetimi-Irak merkezi hükümeti arasında ama Türkiye de zarar görüyor.
Bir diğer konu ise sınır aşan sular sorunu. İklim değişikliğine bağlı olarak iki ülkenin bulunduğu coğrafyada su kaynakları giderek azaldığı için yeni duruma uygun yeni çözümler gerekli.
Bu arada Basra Körfezi’nden itibaren Irak’ı boydan boya geçerek Türkiye’ye üzerinden Avrupa’ya uzanacak “Kalkınma Yolu” projesi de var. Ancak bu konuyu görüşecek ekonomi ve ulaştırma ağırlıklı bakanlar heyette yoktu. Anlaşılan o ki, Türk heyetinin ana konusu güvenlikti.
Zaten 19 Aralık 2023’te Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ve beraberinde Savunma Bakanı Sabit Abbasi ile el-Muhaberat yetkililerinden oluşan heyet Ankara’yı ziyaret etmişti, Dışişlerindeki toplantıya MSB Güler ve MİT Başkanı Kalın da katılmışlardı. Daha sonra Kalın, 23 Ocak 2024’teki Bağdat ziyaretinde Irak Cumhurbaşkanı, Başbakanı ile Şii, Sünni ve Türkmen ileri gelenleriyle, 28 Ocak’ta Erbil’de IKBY yöneticileriyle görüştü. 6 Şubat’ta Güler ve Genelkurmay Başkanı Gürak Bağdat ve Erbil’i ziyaret etmişlerdi.
Sonuç itibariyle son ziyarette Irak yönetimi de PKK’nın kendileri için de bir tehdit unsuru olduğunu resmen kabul etmiş ve anlaşılan o ki mücadele de edecek. Terörle mücadelede teröristlere yardım ve yataklık eden, maddi ve silah desteği veren ülkelerin desteğinin kesilmesi çok önemli olup, Irak ziyaretini bu bağlamda değerlendiriyoruz. Sıra diğer ülkelerde…
