0

BEĞENDİM

1

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 26 Şubat 2024

Polonya, Türk kamuoyunda az takip edilen ülkelerdendir. Oysa Erasmus projesi kapsamında üniversite öğrencilerinin tercihinde ilk sıralardadır. Rusya-Ukrayna savaşı çıktıktan sonra NATO’yu ayağa kaldıran ülkelerin başında gelen Polonya’nın, bu savaştan zarar görenlerin başında geldiği zannediliyordu. Oysa durum hiç de göründüğü gibi değilmiş.

Polonya Hakkında Kısa Bilgiler

10 Şubat’ta Ankara’daki SDE adlı düşünce kuruluşunda, yıllardır Polonya’da bir üniversitede görevli bir Türk araştırmacının verdiği bilgilere göre Avrupa’nın beşinci büyük ekonomisi Polonya, Orta ve Batı Avrupa’dan çok farklı bir ülkedir. Son yüzyılda ülke üç farklı rejimle yönetildi. I. Dünya Harbi sonrası cumhuriyet, II. Dünya Harbi sonrası komünizm ve soğuk savaşın bittiği 1990’dan itibaren kapitalist sistem. Soğuk savaş sonrası Avrupa’ya yayılan işgücü sebebiyle Fransa’da “Polonyalı muslukçuları istemiyoruz!” diye protesto edilen Polonya, fert başına 20 bin avroluk geliri ve Türkiye’yi geride bırakan ihracatıyla gelişmesini sürdüren bir ülkedir. Eğitim düzeyi yüksek, kadınlarının %52 ile toplumsal olaylara katılımda ilk sırayı aldığı, sosyal demokratların serbest, komünist partilerin yasaklandığı bir ülkedir.

312.696 km²’lik yüzölçümüyle 38,5 milyonluk nüfusa sahip ülkede, Türk kamuoyunda Leh olarak çağrılan Polonya halkı Avrupa’nın en eski milletlerinden olup tarihte Ruslar, İsveçliler, Türkler (Osmanlı Devleti), Macarlar ve Almanlarla savaş içerisinde yaşamışlardır.

Polonya’nın Milli Ülküsü ve Rusya-Ukrayna Savaşının Polonya’ya Etkileri

Rusya Lideri Putin’in 9 Şubat’ta yayınlanan, Fox News’in eski sunucusu Tucker Carlson’la söyleşine göre tarihte Kiev de dahil Rusya’ya ait toprakların bir kısmı sonradan Litvanya Büyük Dükalığı’na geçmişti. Büyük ölçüde Rusça konuşulan ve Ortodoks olan ve adı Litvanya Rus Dükalığı’na evrilen bu ülke daha sonra Polonya Krallığı ile birleşti. Rusya’ya ait bu topraklarda yaşayanlar Papalığa bağlanarak Ortodoksluktan Katolikliğe geçtiler. Aslında Ukraynalı kelimesi de belirli bir etnik grubun adı olmayıp, devletin sınır boylarında yaşadığı ya da sınır devriyesi hizmetinde bulunanlar anlamına geliyordu. Rus topraklarının bu kısmını sömürgeleştirmeye çalışan Lehler, proje gereği bölge Ruslarını Ukraynalı yapmışlardı.

Rusya-Polonya arasındaki savaş sonrası 1654’te ateşkes ve 32 yıl sonra imzalanan anlaşma ile, Kiev de dahil olmak üzere Dinyeper’in tüm doğu yakası Rusya’ya, batı yakası ise Polonya’da kaldı. Çariçe Katerina döneminde Rusya, güney ve batı da dahil tüm tarihi topraklarını geri aldı. I. Dünya Savaşı öncesi ise Avusturya Genelkurmayı ortaya attığı Ukrayna ve Ukraynalılaştırma projesini hayata geçirmeye çalıştı. Bu gelişmeler sonucu Ukrayna, Sovyetler Birliği kurulurken bir cumhuriyet, Sovyet sonrası da ayrı bir devlet olarak yer aldı.

Putin’in söyleşisinde Çarlık Rusya özlemi buram buram tütse de Polonya ile ilgili söyledikleri yabana atılamaz. Çünkü Polonya’nın da tıpkı Yunanistan’ın Megali Idea’sı, İsrail’in “Vaat Edilmiş Topraklar”ı gibi bir ülküsü var: “Üç Deniz!”: Baltık, Karadeniz ve Adriyatik Denizi’ne kadar uzanma… Bu özlem 2015’te Polonya ve Hırvatistan tarafından Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinin bir araya getiren enerji ağırlıklı uluslararası bir platformu doğurdu. Bu iki ülkeye ilaveten Avusturya, Estonya, Letonya, Litvanya, Çekya, Slovenya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’ı da kapsayan girişim, “Merkez ve Doğu Avrupa’da enerji altyapısının geliştirilmesi, enerji arz güvenliğinin sağlanması, ulaştırma ve dijitalleşme alanlarındaki altyapı eksikliklerinin giderilmesini” hedeflemektedir.

Polonya yönetimleri Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısıyla sınırları açtılar. Gelen Ukraynalılar paralarını da getirerek Polonya ekonomisine katkı sağladılar. Açık sınırlardan Ukrayna’nın her türlü ihtiyacı Polonya’dan sağlandı. Yani savaş Polonya’ya zarar değil, yarar sağladı.

Sonuç olarak Polonya elitlerine göre bölünecek Ukrayna’nın batısı Polonya’ya bağlanacak, böylece Polonya da tarihi ülküsüne biraz daha yaklaşacak. ABD ve İngiltere’nin bile giderek desteğini kestiği Ukrayna’nın ‘dostları’ mı? Ya bir de düşman olsalar ne olurdu?