Yılan Hikayesine Dönen Zengezur Koridoru’nda İran Çıkmazı

0

BEĞENDİM

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 16 Eylül 2024

Azerbaycan’ın İkinci Karabağ Savaşı ve takip eden gelişmelerle topraklarını geri alması üzerine gözler Azerbaycan-Nahçıvan arasında planlanan Zengezur Koridoru’na dikildi. İran bu koridorla ilgili direncini son günlerde bir kez daha ortaya koyunca bu konu ele alındı.

Rusya’nın, Azerbaycan’la Türkiye arasındaki coğrafi bağlantıyı kesmek maksadıyla güttüğü siyasi oyun sonucu Ermenilere verdiği Azerbaycan toprağı Zengezur, Azerbaycan ile Nahçıvan arasında İran sınırına kadar uzanmaktadır. Güneyinde, İran sınırı boyunca Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlaması planlanan ulaştırma hattına da “Zengezur Koridoru” adı verilmiştir.

Koridorun adı ortaya atıldığı andan itibaren hoşnutsuzluğunu her fırsatta ortaya koyan İran, daha önceleri Azerbaycan-Ermenistan sorunlarında olduğu gibi, İkinci Karabağ Savaşı sırasında da “Şeytan” dediği ABD gibi Ermenistan’dan yana tavır sergilemişti. Üstelik ülkede 25-30 milyon civarında Güney Azerbaycan Türk’ü olmasına rağmen…

İran, Güney Azerbaycan Türkleri ile birleşerek bölgesel güç haline gelebilecek Azerbaycan paranoyasına sahiptir. Oysa yeni seçilen ve “Türk” kimliğini gizlemeyen İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Türk olmasına rağmen böyle bir harekete izin verebilir mi? Tabii ki veremez. Çünkü her şeyden önce İran Cumhurbaşkanı olma kimliği öne çıkar. Zira sadece İran Türklerinin değil, tüm İranlıların cumhurbaşkanıdır. Keza İran Türkleri de ayrılmak yerine “İran zaten bizimdir!” diyerek ülkenin geleceği için çabalamaktadırlar. Tabii Şiilik de cabası…

Rusya Devlet Başkanı Putin’in Ağustos 2024’te Baku ziyareti ve ardından Rus Dışişleri Bakanı Lavrov ile bakanlık sözcüsünün Zengezur Koridoru’yla ilgili açıklamaları İran’da çok sert tepki gördü. Hem Rusya’nın Tahran Büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrılarak, hem de İran’ın Moskova Büyükelçisi tarafından “İran’ın Güney Kafkasya bölgesinin sınırlarında herhangi bir coğrafi değişikliğin kırmızı çizgi olduğu” mesajı ile İran’ın hassasiyeti Rusya’ya iletildi.

Rusya’nın Şubat 2022’den beri sürdürülen Ukrayna savaşı sebebiyle Kafkasya’da Türkiye’nin gölgesinde kaldığını ileri süren İran, Rus tarafına “eski bir NATO müttefikinin Batı yaptırımlarını aşmak için güvenilemeyeceğini ve Türklerin yakında yollarını Moskova’dan ayıracaklarını açıkça belirtmek gerekir. Eğer durum buysa, Rusya bir oldubitti ile karşı karşıya kalacak ve planın ilerlemesini engellemek için maliyetli askeri yöntemler kullanmak zorunda kalabilir!” şeklinde, biraz da kışkırtıcı bir  tavsiyede de bulundu.

İran medyası da “NATO’nun Turani Koridoru”nun oluşumuna karşı çıkan İran’ın defalarca askeri tatbikat düzenleyerek Azerbaycan’a mesaj gönderdiğini, “İran ve Ermenistan arasındaki sınırda bir değişiklik olursa, Tahran ulusal çıkarlarını tüm gücüyle savunacaktır!” şeklinde tavır takınmakta, İsrail-İran gerilimin tırmandığı son dönemde bölgesel/bölge dışı aktörlerin bölgedeki uluslararası sınırları değiştirme çabalarına dikkat çekerek koridora karşı çıkmaktadır.

İran’ın Zengezur Koridoru’na Karşı Çıkma Gerekçeleri

Azerbaycan ile Nahçıvan coğrafyası arasındaki ilişkideki rolünü kaybedeceği kaygısı içerisindeki İran, koridor sebebiyle Türkiye ile Orta Asya arasındaki rolü kaybedeceği endişesi içerisindedir. Ermenistan ile İran-Ermenistan sınırı İran’ın Avrasya Ekonomik Birliği’ne (EAEU) entegrasyon noktasındadır. İran, bu koridorla avantajını kaybedeceği gibi, koridorun İran’ın Doğu ile Batı arasındaki ulaşımdaki önemli rolünü daha da azaltacağı endişesi içindedir.

İran medyasına göre İran Dini Lideri Hamaney, Putin ve Erdoğan’a “Zengezur Koridoru’nun Ermenistan tarafından kontrol edilmesini, uluslararası sınırlarda hiçbir değişiklik yapılmamasını, herhangi bir koridor oluşumunda Tahran’ın çıkarlarının dikkate alınmasını, Koridor inşası bahanesiyle ABD/NATO ve Siyonist rejimin (İsrail) kuzey sınırlarına girmesinin kırmızı çizgi” olduğunu söylemiş.

Sonuç itibariyle Ermenistan, ABD ve Fransa desteğinde Azerbaycan’la imzalanan antlaşmalara uymamakta ısrar ederken, İran da “Türk Koridoru” adını verdiğimiz bu projeye taş koymaktadır. Oysa koridorun İran’ı memnun edecek kadar güneyden geçeceği bile söylenmişti.

Türk Kimliği Üzerine-34: Selçuklular-III

0

BEĞENDİM

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 14 Eylül 2024

Önceki bölümde Tuğrul ve Çağrı Beylerin zorlu mücadeleleri özetlendi. Bugün de Dandanakan Savaşı, Büyük Selçuklu Devletinin kuruluşu ve Anadolu’ya ilk seferler ele alındı.

Siyasi ağırlığın artmasıyla birlikte Horasan’da dağınık haldeki Türkmenler kitleler halinde Selçuklulara katılmaya başladılar. Hatta Ferâh, Cuzcân ve Serahs’a akınlarla yağmalara başladılar. Uzlaşma arayışları sonuç vermeyince Gazne Sultanı Mesud, Türkmen akınlarına son vermek için Nisan 1038’de yeni bir savaş kararı aldı. Durumu öğrenen Selçuklular, kurultayı toplayarak sonuçta Çağrı Bey’in taktik teklifi ile Gazne ordusuna karşı savaşma kararı alındı.

Ailelerini ve ağırlıklarını çöle sevk ederek onları koruma altına alan Selçukluların kendileri de savaş hazırlıklarına başladılar. Selçuklu ordusunun tamamı atlı birliklerden oluşan çok süratli hareket kabiliyetine sahip askerlerden oluşmaktaydı. Gazne ordusunu çöle çeken Çağrı Bey, yorgun ve yıpranan bu orduyu Mayıs 1038’de Serahs önlerinde sabahtan akşama kadar süren bir savaşta ağır bir yenilgiye uğrattı. Böylece bölgede yenilmez olduklarını ispatlayan Selçuklular kendi devletlerini kurma kararı aldılar. Tuğrul Bey hükümdar seçildi.

Tuğrul Bey’in Nişabur’a gönderdiği üvey kardeşi İbrahim Yınal, Sultan Mesud adına okutulan hutbeyi değiştirerek Tuğrul Bey adına “Es-Sultan’ül-Mu’azzam” (Büyük Sultan) unvanı ile okuttu. Bu, bağımsızlık için çok önemli bir adımdı. Tuğrul Bey Nişâbur’a girince, Gazneli Mesud’un tahtına oturdu ve şehir halkına, son derece âdil davranacağına dair, tıpkı daha önce öncü kuvvetleri kumandanı İbrahim Yınal gibi, teminat verdi.

Böylece, Selçuk Bey ile başlayan, oğlu Arslan Yabgu ve özellikle Tuğrul ve Çağrı Beyler ile devam eden yüzyıllık mücadele, zaferle sonuçlanarak “Büyük Selçuklu Devleti” adı verilen Türk devletinin kuruluşu tamamlanmıştı.Selçuk Devleti’nin kuruluşunda Tuğrul Bey sultan, Çağrı Bey ise melik ve ordu kumandanı (sü-başı) görevini üstlendi. S

Sultan Mesud, ciddî bir tehlike haline gelen Selçuklulara karşı büyük bir sefer düzenleyerek Türkmen sorununu tamamen ortadan kaldırmak maksadıyla kendi komutasındaki 60 muharebe fili, 70.000 süvari ve 30.000 piyadelik ordusu ile yürüdü.Mayıs 1039’da bazı zaferler de kazanmıştı. Ancak önlerinden çekilen Selçuklu atlıları, havalar ısındıkça çöl ortamında Gaznelilere baskınlarla kayıplar verdiriyorlardı. Geçici anlaşma üzerine Mesud, Herat’a çekildi, Tuğrul ve Çağrı Beyler de Nesa’ya çekildiler. Ancak Gazneliler sefere devam ettiler.

Çağrı Bey’in yıpratma stratejisi doğrultusunda yiyecek kaynakları imha edilip su kaynakları kurutulunca Dandanakan bölgesine ulaşan Gazne ordusunda savaşacak hal kalmamıştı. Mayıs 1040 ortalarında üç gün devam eden bir muharebeye sonucunda düzeni bozulan, susuz kalan ve yorgun düşen Gazne ordusu bozguna uğradı. Canını zor kurtaran Sultan Mesud mağlubiyetin sorumlusu sayılarak kendi adamları tarafından öldürüldü. Dandanakan Savaşı, Selçukluların kurdukları devleti ve bağımsızlıklarını pekiştirmeleri açısından büyük önem arz etmektedir.

Bu zaferle bölgedeki en büyük güç haline gelerek en önemli engel olan Gaznelileri ortadan kaldırarak gelişmeye başladılar. Toplanan kurultayda Tuğrul Bey, Çağrı Bey’e ok kırma olayını gösterdi. Birlik ve bütünlüğün anlamını açıkladı. İlk karara göre, Bağdat Abbasî halifesi Kâim Bi-Emrillâh ile münasebete girişilmesi için ona bir mektup yazıldı.

Fethedilmiş/fethedilecek ülkelerin Selçuklu ailesi arasında paylaştırılması kararı alındı. Tuğrul Bey zamanında kontrol edilemez hale gelen Türkmen kitleleri Anadolu’ya yönlendirilerek Anadolu’nun Türkleşmesinin önü açıldı. Tuğrul Bey’in yeğeni Hasan’ın, Anadolu’ya akını sırasında Bizans tarafından pusuya düşürülüp katledilince İbrahim Yınalve Kutalmış Anadolu seferine gönderildi. Ermeni ve Gürcülerle takviyeli Bizans ordusunu 1048’de Hasankale önlerindeki Pasinler Muharebesi’nde yenerek Bizans Komutanı Liparit’i de esir aldılar. Liparit, İstanbul’daki yıkık bir caminin onarımı ve Tuğrul Bey adına burada hutbe okunması şartıyla serbest bırakıldı. Anadolu, Türkmenlerin iskanı için çok daha müsait hale gelmişti.

Not: Yazı dizisi “Türk Kimliği Üzerine-35” ile devam edecektir.

11 Eylül 2001 ABD’nin Değil İslam Ülkelerinin Kabusu Oldu

0

BEĞENDİM

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 12 Eylül 2024

Bu Eylülün 11’nde “saldırılamaz” denilen ABD’ye küresel terör örgütü el-Kaide tarafından gerçekleştirilen “11 Eylül Küresel Terör Olayları”nın 23’ncü yıldönümüydü. Olay üzerine “ABD’nin karizmasını çizildiği” söylendi. Ancak bugün geçmişe bakınca 11 Eylül’ün başta Ortadoğu olmak üzere İslam ülkelerinin kabusuna dönüştüğü anlaşılarak bu konu ele alındı.

11 Eylül Sonrası “Unutulan” Gelişmeler

Olayın üzerinden kısa bir süre geçtikten sonra ABD’nin teklifi üzerine tüm uluslararası havaalanlarında olağanüstü güvenlik önlemleri alındı. Benzer hususlar deniz taşımacılığı ve seyri sefain konusunda da alındı. Gemilerde çalışan süvariden lostromoya kadar tüm gemi adamlarının eğitim sistemi yeniden düzenlendi. Küresel terörle mücadele bağlamında deniz ticaret yollarının kritik noktalarında uluslararası daimi karakollar tesis edildi. Bunlardan ilki Doğu Akdeniz’de NATO ülkelerinin kurduğu “Aktif Çaba” (Active Edge) iken, Karadeniz’de sadece kıyıdaş ülkelerce benzer bir oluşuma gidildi.

ABD, 1996 yılından beri iktidarda olan Afganistan’ın Taliban yönetimine el-Kaide elebaşısı Bin Laden’i teslim ederek, el-Kaide terör örgütüne verdiği desteği kesmesi için ültimatom verdi. Ancak kabul görmeyince 2001 yılı sonlarında Afganistan’a asker indirdi. ABD’yi Avrupa’daki müttefikleri, Avustralya ve Y. Zelanda bile izledi. Taliban iktidarı bırakırken, uzun süren bir direniş savaşı başlattı. Bu arada Afganistan’da NATO’nun bir birliği de görev aldı. Afganistan’a asker gönderen ülkeler arasındaki Türkiye, yol, köprü, okul vb inşa hizmetleri için bir istihkam birliği göndermişti. Yani Türk askerleri Taliban güçleri ile fiilen çarpışmıyordu.

ABD, Ağustos 2021’de Afganistan’ı sürpriz bir acelecilikle boşaltırken destek veren müttefiklerini oldukça şaşırttı. Sonuçta Afganistan’dan binlerce kişi “ABD yandaşı” olduğu gerekçesiyle Taliban yönetimince cezalandırılmamak için yurt dışına kaçarken bir kısmı Türkiye’ye sığındı. Afganistan darmadağın olurken, Afgan sığınmacılar sebebiyle İran ve Türkiye de olumsuz etkilendi.

ABD, 2003’te yönünü Irak’a çevirdi. Kitle imha silahları bulunduğunu ve el-Kaide’yi desteklediğini ileri sürerek Fransa ve Almanya gibi müttefiklerinin ısrarına rağmen Irak’a girdi. Irak’ta tüm müze ve tarihi objeler yağmalanırken, ABD askerlerinin esir Iraklılara karşı  insanlık dışı işkenceleri ortaya çıktı. “Irak’a özgürlük!” harekatı sonucunda Saddam gitti ama Irak halkının başı göğe ermedi, aksine Saddam dönemini mumla aratan karmaşık sistem yanında rüşvet, yolsuzluk ve akıl almaz pahalılık, dünyanın en zengin petrol yataklarına sahip Irak halkını perişan etti.

El-Kaide ve türevleri ile Musul adeta yerle bir olurken, ülke ABD ve İran arasında bir asimetrik savaş alanı haline geldi. 1999’da elebaşısı yakalanıp yargılanan ve Türkiye’yi terk eden PKK terörü tam da bitti denirken, bu müdahale ile küllerinden yeniden doğdu. Irak’ın kuzeyinde Kürt Bölgesel Yönetimi kurularak devletleşme yolunda ilk adımlar atıldı.

Irak işgali sırasında ABD’nin ortaya attığı ve “ABD dostu” bazı liderlerinin bodoslama eşbaşkanlığını sahiplendiği “Büyük Ortadoğu Projesi”nin, “demokrasi” projesi değil aksine İslam ülkelerini parçalama, İsrail’in varlığını pekiştirme maksatlı olduğu anlaşıldı. Devamında da “Arap Baharı” adı altında İslam ülkeleri yeni bir girdaba sokulmaya çalışıldı. Tunus gibi Mısır’da da istikrar bozuldu. Libya, tarihinin en büyük faciasını yaşadı. Suriye’de direnç gösteren Beşşar Esad yönetimi tam da pes edecek iken Eylül 2015 sonlarında Rusya’nın füze destekli ataklarıyla ipten alındı. Suriyeli sığınmacılar komşu ülkelerden ağırlıklı olarak Türkiye, Ürdün ve Lübnan’a sığınırken, bu ülkelerin ekonomisi ve sosyolojisini olumsuz etkilediler.

Sonuçta Suriye ile Arap Birliği’nin; Türkiye ile Mısır, S. Arabistan ve Körfez Ülkeleri; İran-Körfez Ülkeleri ilişkileri bozuldu. Bu esnada İsrail Filistin’de istediğini yaparken, İslam ülkeleri darmadağındı. Arap Baharı’nın benzeri oyunlar “BOP’un Eşbaşkanlığına soyunan” Türkiye’de de “Gezi” ve 15 Temmuz FETÖ darbe girişimiyle sahneye kondu. Siz ne dersiniz?

Diktatörlükten Kardeşliğe Sisi ve Diplomasinin İncelikleri

0

BEĞENDİM

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 10 Eylül 2024

Mısır’la 2013’te tamamen kopan diplomatik ilişkiler, 12 yıl sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şubat 2024’te Kahire ziyaretiyle yeniden başladı. 2013’te Cumhurbaşkanı seçilen “İhvan” hareketinin adayı Mursi’yi deviren ve o yıldan beri iktidardaki Sisi’ye Erdoğan “Diktatör” benzetiminde bulununca ilişkiler kopmuştu. Mısır Devlet Başkanı Sisi 4 Eylül 2024’te Ankara’ya iadei ziyarette bulununca Mısır ve dikkati gerektiren diplomasi dili ele alındı.

Mısır’la Diplomatik İlişkilerde Uzun Süren Dikenli Yolların Ardından Uzlaşmaya

Erdoğan’ın liderliğindeki Türkiye’nin “Arap Baharı” esnasındaki diplomasisi çelişkiler yumağıdır. Tunus’un ardından başlayan Libya Baharı sırasında Fransa ve İngiltere’nin etkisiyle NATO’nun askeri harekat yapmasına önce “ne gerek var?” denirken, daha sonra NATO ile birlikte harekat yapıldı. 1974 Kıbrıs Barış Harekatı sırasında Türkiye’nin uçak yakıtı ihtiyacını karşılayan Libya Lideri Kaddafi’ye olan borç kendisine yapılan askeri müdahale ile ödenmişti.

Mısır Baharı sırasında ses çıkartılmamış, ancak uzun süren serbest seçimler sonunda Mursi’nin Cumhurbaşkanı seçilmesiyle Mursi bir numaralı “Kardeş” haline gelmişti. Diplomasi ve politika eksikliği Mursi’yi kısa sürede ve ardından da idama kadar götürdü. 32 yıllık cumhurbaşkanlığı sonrası Arap Baharı ile devrilen Mübarek’in ardından “Kardeş” Mursi de tarihe gömülürken, tavan yapması beklenen Türkiye-Mısır ilişkileri de ne yazık ki dip yaptı!

O dönemde Türkiye’nin en ciddi sorunları arasında Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanları sorunu, Libya’daki yeni oluşum ve Türkiye’nin yatırımlarının geleceği gibi hususlar vardı. Türkiye, Mısır’a ilaveten Katar dışındaki İhvan hareketine hasım Suudi Arabistan ve Körfez Ülkeleri ile de köprüleri atmıştı. Aslında Mursi devrilmemiş olsa Mısır’la Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin anlaşma imzalanmak üzereydi.

Şayet Sisi’ye diktatör benzetmeleri dahil diplomasiye aykırı ifadeler sarf edilmemiş olsa anlaşma gene imzalanabilirdi. Sisi, Türkiye tarafından adeta hedef tahtasına konunca Türkiye-Mısır ilişkileri de inceldiği yerden koptu. Doğu Akdeniz’de yaşanan deniz yetki alanları konusunda Mısır, İsrail ile birlikte GKRY-Yunanistan işbirliğine katıldı. Hatta Fransa ve İtalya yanında Suudi Arabistan ile BAE de destek verdi. Daha sonraları ABD de bu işbirliğine siyasi söylemlere ilaveten, GKRY’ye 35 yılın ardından silah satışına onay vererek katıldı.

Mısır’la Libya’da da karşı karşıya gelindi. Türkiye, BM’nin tanıdığı Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH)’ni desteklerken, Mısır da BAE ile birlikte gayrı meşru Hafter’e destek verdi. İlginçtir ki ABD karşı iken Rusya da o dönemdeki paralı asker şirketi Wagner grubu üzerinden Hafter’in yanındaydı. Türkiye, Libya UMH’nın talebi üzerine TSK’nın kara, deniz ve hava unsurlarının muharip amaçlı olmasa da ‘hizmet’ adı altında, eğitim üssü açıldı. Ocak 2020’de TBMM’nin alınan “Tezkere”si öncesi Mısır’dan sert bir uyarı gelse de TSK’nin istihbarat, eğitim/taktik danışmanlığı sonucunda Libya’da UHM’nin kalıcılığı gerçekleşebildi.

Türkiye, Libya Hükümeti ile Kasım 2019 sonlarında Girit güneydoğusuna rastlayan coğrafyada 29 km genişliğinde bir “Deniz Yetki Alanları Mutabakatı”nı imzalayınca, Yunanistan’ın Doğu Akdeniz yetki alanlarına ilişkin iddialarına son verileceği düşünüldü. Ancak Yunanistan da benzer bir anlaşmayı 2020’de “Diktatör” Sisi ile imzalayınca Mısır’ın kıymeti anlaşılabildi.

Uluslararası ilişkilerde özellikle dikkat edilen bir husus vardır: Ülkelerin rejimleri, politikaları sert bir şekilde eleştirilse bile, ülke yöneticileri asla hedef gösterilmezler. Keza devlet yöneticileri, diplomatik ilişkilerini diğer ülke yöneticilerini “arkadaş” veya “düşman” gibi görerek yürütemez. Ülkeler arasındaki ilişkiler şahsileşirse, zararını ülke görebilmektedir. Bunun örnekleri “kardeş”, ya da “kanka” Esad’la yaşandığı gibi, “diktatör” Sisi ile de yaşandı.

Sonuç itibariyle Mısır’la ilişkilerin düzeltilmesi, Arap ülkeleri, Afrika Açılımı ve İslam ülkeleriyle işbirliği açısından Türkiye’nin yararınadır. Ne yazık ki pervasız diplomasi dili yüzünden 12 yıl heba oldu. Benzer hususlar dileriz ki daha sonra “soykırımcı” Netanyahu için de yaşanmaz! Devletler, yönetici olsalar dahi şahıslara değil, millete aittir! Siz ne dersiniz?

Türk Kimliği Üzerine-33: Selçuklular-II

0

BEĞENDİM

Prof.Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 2024

Önceki bölümde Selçuklu Türklerinin etraflarındaki Karahanlılar ve Gazneli Mahmud’un devleti gibi diğer Türk devletleriyle mücadele ederek tarih sahnesine çıkışları ele alındı. Bugün de Selçuklu Devleti’nin kuruluşuna giden yoldaki zorlu mücadeleler özetlendi.

Karahanlılar yenilgisiyle Harezm’e çekilen Tuğrul ve Çağrı beyler, Maveraünnehir hakimi İlek Han’ın düşmanca tutumu üzerine Karahanlı hükümdarı Buğra Han’ın topraklarına sığınarak kendisine hizmet etme teklifinde bulundular. Her ihtimale karşı biri Han’ın hizmetine girerken, diğeri dışarıda kalacaktı. Nitekim Buğra Han, Tuğrul Bey geldiğinde yakalatıp hapse atmıştı. Çağrı Bey’i de yakalamak için ordu göndermişse de kuvvetleriyle kardeşini kurtarmak için harekete geçen Çağrı Bey, Buğra Han’ın ordusunu bozguna uğratınca Çağrı Bey ile anlaşma yoluna giden Buğra Han, Tuğrul Bey’i serbest bıraktı.  Daha sonra iki kardeş Cend’e döndüler.

Hemen sonrasında Buhara hakimi Ali Tigin (Tekin)’in savaş açmak için ordu toplaması üzerine, Tuğrul Bey çöle çekilirken Çağrı Bey de 1016 yılında, 3.000 süvari ile Anadolu’da keşif seferine çıktı. Başarıyla sonuçlanan sefer sonunda pek çok ganimetle Buhara yakınlarına döndü. Sürgündeki Tuğrul Bey bunu kardeşinin gönderdiği elçiden öğrendikten sonra çok sevinmiş ve sürgün hayatına son vererek, kardeşi Çağrı Bey’in yanına intikal etti. İki kardeşin bu siyasi başarılarının ardından sürgündeki Arslan Yabgu, yeğenlerini kendi emri altına aldı.

Gazneli Sultan Mahmud’un ölümü üzerine başlayan taht kavgası üzerine Sultan Mesud, Ali Tekin’in yardımına başvurdu. Lâkin tahtı elde edince, babası gibi, Karahanlılar ile dostluğu tazeleyen Mesud, Harezm Valisi Altuntaş’ı Buhara seferine gönderdi. Bu durumu sezen Ali Tekin, siyaseti ve “gümüş” vaadiyle Selçukluları ve Türkmenlerin desteğini almıştı. Gazneli Mesud’a karşı Ali Tekin ile ittifak, iki kardeşi siyasi açıdan yükseltince Türkmen kitleleri giderek etraflarında daha fazla sayıda kümelenmeye başlamıştı.

Ancak sorunların ve mücadelenin sonu gelecek gibi değildi. Selçukluların Harezm’e yerleştiklerini haber alan Cend hakimi Şah-Melik’in baskın şeklindeki saldırısı sonucu Selçuklulardan 7-8 bin kişi öldürüldü, bütün mal ve hayvanları yağma edildi. Kalanlar Gaznelilerin toprağındaki Horasan bölgesine geçtiler.

Tuğrul ve Çağrı Beyler 1035 yılı ilkbaharında 900 atlı ile Ceyhun nehrini geçerek, Gazneli Sultan Mesud’dan izin almadan Horasan’ın Nesa şehri çevresine yerleştiler. Gazneliler ile savaşacak durumları olmadığından, Sultan Mesud’a bir mektup yazarak Gaznelilerin Harezm ile Ceyhun bölgesindeki sınırlarını korumak için gönüllü olduklarını önerdiler. Gazneli Sultan Mesud, Selçukluların tehlike arz etmediklerini düşünerek dikkate almamıştı. Buna karşılık kısa süre içerisinde kardeşlere katılan Türkmen kitleleri ile sayıları 10.000 atlıya ulaşmıştı.

Bu gelişmenin ardından Gazneli vezir “Ey hâce, şimdiye kadar işimiz çobanlarla idi, şimdi ise vilayet zapt eden kumandanlar geldiler!“ diyerek, durumu özetlemişti. Sultan Mesud, Selçukluları topraklarından atmak için 1035’te Beydoğdu komutasındaki bir orduyu Nesa üzerine gönderdi. Ancak Sultan’ın ordusunu kısa bir süre içerisinde müthiş bir yenilgiye uğratan Selçuklular bu savaş sonunda büyük ganimetler elde ettiler. Bu zafer Tuğrul ve Çağrı Beyler için bir dönüm noktası olmuş, o güne kadar sığıntı halinde yaşam savaşı veren Selçuklular, yaşadıkları topraklarda kılıçları ile meşru bir güç haline gelmişlerdi. Bu yenilgi üzerine Selçuklulara elçi gönderen Gazneliler, Selçukluları siyasi bir güç olarak tanımışlardı.

Yapılan anlaşmayla Selçukluların üç liderine (Tuğrul Bey, Çağrı Bey ve amcaları Musa Yabgu) Nesa, Ferave ve Dihistan vilayetleri verildi. Sultan Mesud, Selçuklu liderlerine Dihkan (köy reisi) unvanını vererek onları birer asilzade saymış ve en yüksek askeri sınıf ile bir tutmuştu.  Oysa gerçekte Selçuklular, hukukî bakımdan ne Dihkan ve vali değil, devlete karşı hiçbir fiilî mükellefiyeti olmayan yarı bağımsız hükümdarlardı. Gazneliler ile yapılmış olan bu anlaşma daha yürürlüğe girmeden Selçuklular tarafından bozuldu.

Not: Yazı dizisi “Türk Kimliği Üzerine-34” ile devam edecektir.