Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 06 Ocak 2025
Önceki bölümde I. İzzeddin Keykavus dönemi ve Eyyubilerle çatışmalar özetlendi. Bu bölümde ise Sultan I. Alaaddin Keykubad (1220-1237) dönemi ele alındı.
Sultan I. Alaaddin Keykubad (1220-1237) Dönemi: Sultan I. İzzeddin Keykavus’un ölümü üzerine devlet erkanı Kezirpert Kalesi’nde tutuklu olan kardeşi Alaaddin Keykubad’ı tahta çıkardı. Keykubad, Kıbrıs krallığıyla yürürlükteki anlaşmanın bir benzerini Venediklilerle yaparak, kendi tüccarlarını bu ülkelerde güvence altına aldı. Ardından ekonomi politikasının gereği olarak, ilk seferini 1220-1221 yıllarında Kalonoros’a (Alanya) yaptı. Üçe ayırdığı ordusunun bir kısmına kaleye tırmanma, ikincisine denizden gelen yardımları önleme, üçüncü kısma ise kaleyi deniz tarafından kuşatama görevi verdi. Mancınıklarla surların dövülmesini de emredince Alanya hakimi Kir Vard, kendisine ikamet edebileceği bir yer verilirse, kaleyi teslim edeceğini bildirdi. Keykubat bu teklifi Kir Vard’ın kızıyla evlenme şartıyla kabul etti.
Babasının döneminde iyice güçlenen ümera sebebiyle hükümranlığını sürdüremeyen Keykubat, içlerinde Seyfeddin Ayaba gibi nam salan ümeranın da bulunduğu bu kişileri yakalatıp bir kısmını idam, bir kısmını da sürgün ederek hükümranlığını güçlendirdi. Mübarizeddin Çavlı ve Emir Komnenos’u Ermenilere karşı görevlendirdi. Kıbrıs haçlılarından gelebilecek yardımları engellemek için atadığı Antalya valisi Mübarizeddin Ertokuş Manavgat ve Anamur’u fethetti.
1220’li yılların ortalarında Moğol tehdidi Anadolu’ya kadar uzandı. Harzemşahlar da bir diğer tehlike olunca Melik Adil’in kızıyla evlenmek suretiyle1227’de Eyyubilerle dostluk kurdu. Moğol tehlikesine karşı doğu sınırlarını güçlendirmek için 1228’de Divriği hariç bütün Mengücüklü ülkesini Selçuklu topraklarına kattı. Oğlu Gıyaseddin Keyhusrevli Mengücük iline melik olarak gönderdi.
Kırım (Suğdak) Seferi: Keykubad, Sinop üzerinden Anadolu’ya giren-çıkan tüccarların güvenliğini sağlamak maksadıyla 1225’te Suğdak’a Kastamonu Uç Beylerbeyi Hüsameddin Çoban’ı görevlendirdi. Sinop’tan gemilerle Suğdak’a çıkan Selçuklu ordusu şehri aldı.
Yassıçimen Savaşı ve Moğollar: Celaleddin Harzemşah (Mengüberti), bir ara Moğolları bırakıp 1230’da ağır bir kuşatmanın ardından Ahlat’ı ele geçirdi. Harzemşahların tehlikeli hale gelmesiyle Eyyubilerle anlaşan Keykubat 12 bin kişilik kuvvet gönderdi. Melik el-Eşref de 7 bin kişiyle Harran’a geldi. Harzemşahlarla Erzincan yakınında Yassıçimen’de karşılaşan müttefik ordu, rüzgarın da yardımıyla kazanırken Celalettin Mengüberti Azerbaycan’a sığındı.
Harzemşahlar yenilince, Moğolların önündeki önemli bir kuvvet ortadan kalktı.
Eyyubiler tekrar Ahlat’a hakim olurken, Moğollar da Harzemşahların zayıflanmasından istifadeyle 2031’de Anadolu’ya girdiler. Eyyubiler ve Artukoğulları direnemeyince Sivas ve Malatya’ya kadar ilerleyen Moğol Lideri Ögeday’a elçi gönderen Keykubat, barış yaptı. Ardından komutan Kemaleddin Kamyar 1232/1233’te önce Ahlat’ı, ardından da Van, Bitlis ve çevresini Selçuklu topraklarına kattı. Ahlat’ı kaybeden Eyyubilerin hükümdarı Melik Kamil, 100 bin kişilik bir kuvvetle Anadolu’ya ilerledi. Eyyubilerin geçeceği boğaz ve geçitlerde önlem alan Keykubat, Harput önünde Eyyubileri yenerek Ağustos 1234’te Harput’u kuşattı ve ele geçirdi. Artukoğulları Beyliği de tarihe karıştı.
Anadolu Selçukluları ile Eyyubiler arasında Malatya-Diyarbakır bölgesinde çatışmalar devam etti. 1236’Da Ögeday’la bir kez daha anlaşma yapan Keykubad, Amid (Diyarbakır) seferi hazırlığı yaptığı sırada Kayseri’de 1237’de ziyafette yediği kuş etinden zehirlenerek öldü.
Alaaddin Keykubad dönemine ait inşa faaliyetlerinin en önemlisi, 1221’de fethedilen ve sultanın adına nisbetle Alaiye adını alan Kalanoros’un yeni baştan imarıdır. 17.5 yıllık saltanatı boyunca devleti siyasî, iktisadî ve kültürel açıdan doruk noktasına çıkardı. Keykubad, tarihe bağımsız olarak ölen son Türkiye Selçuklu sultanı olarak geçti. Çünkü yerine geçen oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev bağımsız Türkiye Selçuklu Devleti’ni Moğollara tabi hale getirdi.
Not: Yazı dizisi “Türk Kimliği Üzerine-55” ile devam edecektir.
Kisa ve öz olarak bilgi aktarimina tesekkürlerimi arz ederim. Hörmetlerimle.
Teşekkürler.