Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 18 Kasım 2024
Trump daha koltuğuna oturmadan İsrail’in Gazze ve Lübnan katliamları ile Rusya-Ukrayna savaşı gündemde geriye düştüler. 14 Kasım’da Trump’ın Türkiye karşıtlığını öne koyarak, Türkiye’deki Trump hayranlarının keyfini kaçırmıştık. Ancak aslında Trump’ın seçilmesi Avrupa ülkelerini ve Irak-Suriye bölgesindeki Kürtleri daha fazla ürkütünce bu konu ele alındı.
16 Kasım 2024 günü Ankara’da kısa adı SDE olan düşünce kuruluşunda “Trump’ın Muhtemel Dış Siyasetinin Avrupa ve Ortadoğu’ya Etkileri” başlıklı interaktif panelde, Hollanda, Almanya, Filistin, Azerbaycan, Afganistan, Irak ve Türkiye’den konunun uzmanlarını dinledik. Bu konuşmalardan anlaşıldığı kadarıyla Avrupa ve Ortadoğu’da, hatta Kafkaslarda hemen her ülkenin ABD’nin yeni başkanından değişik beklentileri ve çekindikleri hususlar var.
Trump’ın Başkan Seçilmesiyle Avrupa Birliği Ülkelerinde Ortaya Çıkan Ciddi Endişeler
Avrupa’da Trump’la ilgili birkaç husus sebebiyle endişe mevcut. Trump, bu son seçim propagandası sırasında bazı Amerikan ürünlerinin ithaline yüksek gümrük duvarı çektiği için Avrupa ülkelerini eleştirmiş ve karşılığının verileceğini söylemişti. Bunun anlamı ABD’nin AB ülkelerine de “Ticaret Savaşı” açabileceği endişesidir. Dolayısıyla Avrupa’da pahalılık artacak, bu durum da pek çok hükümetin seçim süresi gelmeden yıkılmasına sebebiyet verecekti.
ABD’nin ağırlıklı olarak Almanya olmak üzere Avrupa’daki askerlerini çekebileceği endişesi de mevcuttur. Hele de bu durumun ABD’nin NATO’dan ayrılması veya gelmiş geçmiş en güçlü ortak savunma örgütünü kadük bırakacak olmasıyla birleşince, Avrupa’yı Rusya’ya karşı savunma zafiyetine düşürebilecektir. AB, büyük ölçüde Harris’in seçileceği yönünde umuda kapılırken, Polonya Başbakanı Donald Tusk, Avrupa’nın güvenliğinin ABD’ye bağlı olarak sürdürülen döneminin sona erdiği uyarısıyla “ABD seçimlerinin sonucu ne olursa olsun, Avrupa için jeopolitik dış kaynak kullanımı dönemi sona ermiştir!” şeklinde uyarıda bulundu.
Tusk, “Harris mi Trump mı? Bazıları Avrupa’nın geleceğinin Amerikan seçimlerine bağlı olduğunu iddia ediyor, oysa Avrupa’nın geleceği her şeyden önce bize bağlı!” diyerek, bir zamanlar genellikle Fransa’nın dillendirdiği “Avrupa Ordusu”na vurgu yaptı. Polonya Cumhurbaşkanı Duda ise başbakanından farklı olarak Avrupa’nın kendi güvenliğini sağlama görüşünü boş bir hayal gibi görerek, ABD’nin yardımı olmaksızın Rusya’nın emperyal hırslarına karşı kendi güvenliğini sağlayamayacağını, Avrupa’daki kaynakların cephede sadece birkaç gün yetebileceği gerçeğinin Rusya-Ukrayna Savaşı’nda anlaşıldığını vurguladı.
Öte yandan Trump’ın seçilmesine Avrupa’da aşırı sağcılar çok sevinmişler. Trump’la birlikte Avrupa’da ırkçılığın daha da güçleneceği ve hatta bazı hükümetlerin onlardan kurulacağı, dolayısıyla da Avrupa ülkelerinde iç istikrarda ciddi sorunlar çıkabileceği korkusu mevcuttur.
Trump’ın Seçilmesi ve Ortadoğu
Filistinli uzman, “Faşist” Trump’ın en azından yapacaklarının bilindiğini, Biden yönetimi gibi kaypak olmadığını ifadeyle az da olsa umutvar olacaklarını ima etti.
Iraklı uzman ise Irak Kürtlerinin endişelerini açıkladı. Irak’ta tavana vuran İran etkisi sebebiyle endişelenen Irak Kürtleri, bu ülkede mevcut (Erbil ve diğer bazı noktalarda) ABD üs ve askeri noktalarından ABD askerlerinin çıkmasını istemiyorlar. Buna karşılık 2020 yılında İran “Kudüs Tugayları Komutanı” General Süleymani’nin katledilmesinin ardından Irak hükümetleri de ülkedeki tüm yabancı askerlerin çıkmasını istiyor.
Zaten Irak’ta İran yanlısı milisler (Haşdi Şabi gibi) ABD askeri üs/noktalarına saldırı düzenlediği ve bunun karşılığı da verildiği için ülkede artan huzursuzluk da rahatsız edici boyutlarda. ABD ile Ağustos 2023’te bu bağlamda görüşmeler başlatıldı ama hala sonuçlanamadı. PKK terör örgütünün Suriye uzantısı PYD/YPG de diken üstünde. Bu kez CENTCOM diretmez ise, Trump askerleri çekebileceği korkusu var.
Sonuç: Henüz yeni Trump döneminde İran, Çin, Rusya’yla ilişkilere değinmedik bile ama ortalık toz duman. Bu kez Trump, bölgesinin en önemli gücü Türkiye’nin değerini anlayarak YPG’yi pas geçecek mi, ya da İsrail’in kayığına binmeye devam mı edecek göreceğiz.
