Ferhat ÜNLÜ – 03 Aralık 2024
İç savaşların küresel ve tarihsel etkisini belirleyen temel parametreler; çatışmalara yol açan ekonomik, toplumsal, siyasal sorunların derinliği, çatışmaların şiddeti, ‘kaosun devamlılığı’ ve giderek süresidir.
Dünya tarihine baktığımızda, eğer 20. Yüzyıl’dan bahsediyorsak 10 yılı aşan iç savaş pek nadiren görülmüştür. Bu tür iç savaşların dünyadaki mahreci de, gençlerin ve hatta çocukların bile eline uzun namlulu silahlar sıkıştıran çetelerin önlerine isimlerinin önüne ‘demokratik’ kelimesini koyarak sözüm ona rejim kurdukları Afrika ülkeleridir. Yakın geçmişte ve günümüzde Suriye İç Savaşı’nın toplam süresini (dile kolay, 13 yıl oldu) aşan iç savaşlar ancak Afrika kıtasında görülüyor.
27 Kasım’dan bu tarafa, kime çalıştığı tam olarak bilinmese de, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail’e müzahir olarak görülen Heyetu Tahrir El Şam, yani Şam Kurtuluşu Ordusu ile Türkiye’ye yakınlığıyla meşhur Suriye Milli Ordusu’nun başını çektiği muhalif unsurların başlattığı harekât Suriye İç Savaşı’nda dengeleri değiştirecek cinsten.
SURİYE İÇ SAVAŞI ‘OUROBOROS’A DÖNDÜ
Yıllardır Sabah Gazetesi’ndeki köşe yazılarımda ve ekranlarda Suriye İç Savaşı’nın bir tür Ouroboros, yani kuyruğunu yiyen yılana dönüştüğünü, savaşın Haziran 2011’de başladığı İdlib’in bir kördüğüm haline geldiğini ve düğümün başladığı yerde çözüleceğini savunur dururum.
Belki de o noktaya geldik, Suriye İç Savaşı’nda yaşanan son gelişmelerin ülkemiz ve bölgemiz için ne anlama geldiğine yoğunlaşmadan önce geçen yüzyılın, yani 20. asrın önemli iç savaşlarına mercekle bir bakalım.
Geçen asrın önemli savaşlarından biri 1912 ile 1928 yılları arasında
Çin’de bölgesel, taşra ve özel ordular arasında yaşandı. Bir de ayrıca 1927-37 arasında yaşanan bir iç savaş daha var Çin’de.
Bolşevik Devrimi ile başlayan Rus İç Savaşı’nın süresi 1917-1921 olarak görülüyor. İrlanda ve Paraguay iç savaşları 1922-1923 yılları arasında gerçekleşmiş, dolayısıyla üç yılda son bulmuş.
Romanlara konu olmuş, özellikle Ernest Hemingway’in Çanlar Kimin İçin Çalıyor’u ile Silahlara Veda’sında tüm çarpıcılığı ile işlenmiş İspanya İç Savaşı 1936-1939 arasında üç yıl sürmüş, göreceli olarak kısa ve çetin bir iç savaş.
1946-49 arasında ise kuzeybatı komşumuz Yunanistan’da bir aç savaş yaşandı.
AFRİKA’DA İÇ SAVAŞIN SÜRÜSÜNE BEREKET!
İmdi… Gelelim Afrika’daki uzun iç savaşlara: Birinci Sudan İç Savaşı (1955-1972), İkinci Sudan İç Savaşı (1983-2005), Kongo Krizi (1960-1966), Mozambik İç Savaşı (1975-1992), Angola İç Savaşı (1961-1974 ve 1976-2002), Etiyopya İç Savaşı (1974-1991), Sierra Leone İç Savaşı (1991-2002)
Şimdi de Suriye İç Savaşı’na bakalım.
Savaş, 6 Haziran 2011’de İdlib’in ilçesi olan Cisr eş-Şuğur’da fitili ateşleyen ilk silahlı kalkışmanın meydana gelmesiyle başladı.
Suriye İç Savaşı, İdlib’de başladı, düğümü İdlib merkezli unsurlar çözebilir. Bir başka açıdan bakarsanız da Suriye İç Savaşı’nda yeni düğümler atıldığını düşünebilirsiniz. ABD ve İsrail tarafından… HTŞ onlara müzahir, altını çizelim. Suriye Milli Ordusu Tel Rıfat’a ve Halep’e girdi, SMO Türkiye’ye müzahir.
Tabii Suriye’deki olaylara temkinli yaklaşma gerekliliğinin bir numaralı sebebi, ülkenin haritasının iç savaşın başından bu yana 13 senedir bukalemun gibi sürekli renk değiştiriyor olması.
Sarı görünce bilin ki PKK PYD, dolayısıyla ABD. Kırmızı Esad Rejimi Rusya ve İran. Koyu yeşil, Suriye Milli Ordusu ve HTŞ dâhil rejim muhalifleri. Ayrıca TSK Suriye’de Zeytin Dalı, Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı Harekât alanlarını kontrol ediyor.
SURİYE’NİN GELECEĞİNİ DÖRT AKTÖR BELİRLEYECEK
Suriye’de bugün itibarıyla sahada dört harici aktör var. Rusya, Türkiye, İran ve ABD. PKK/PYD on yıl önce DEAŞ’la mücadele maskesiyle Suriye’nin üçte birine çöktü. Dolayısıyla Fırat’ın Doğusu’ndan itibaren Kuzeydoğu Suriye’ye çöreklenmiş ABD destekli PYD’nin tasfiyesi de önemli.
Eskiden, 20. Yüzyıl’ın sonunda, 1990’larda Fırat’ın Doğusu denildiği vakit ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi kast edilirdi ve Kürt sorununa atıf yapılırdı. Şimdi ise Fırat’ın Doğusu denilince Suriye’deki devlet otoritesinde uzun yıllara dayalı çürümeye bağlı olarak oluşan dış destekli totaliter, etnik temizlikçi terör örgütünün PYD’nin oradaki varlığı anlaşılıyor.
Gelinen noktayı şu iki cümleyle özetlemek mümkün: Terörle mücadeleyi askeri anlamda sınırlarımızın ötesine süpürdük. Sorun, şimdi en uzun sınırlı (911 km) komşumuz Suriye’nin istikrarsızlığı nedeniyle sınırlarımız dışında. Bununla birlikten halen bir Fırat’ın Doğusu meselemiz var.
