Ferhat ÜNLÜ – 29 Ağustos 2023
Savaşlar; devletlerin iç yapısının, doğasının, geleneklerinin anlaşılması için bize geniş imkânlar sunar. 2014’te lokal olarak başlayıp, 2022’de konvansiyonel hale gelen Rusya-Ukrayna Savaşı da bize Rus devlet yapısının öznitelikleri konusunda epey entelektüel malzeme sundu.
Wagner’in lideri Yevgeni Prigojin’in (Yevgeni deyince insanın, Aleksandr Puşkin’in meşhur romanı Yevgeni Onegin geliyor. Yevgeni, Rusça’da sık rastlanan bir erkek ismi) öldürülmesi bize Rus devlet yapısının şifreleri konusunda çok bilgi/fikir verdi.
World of Türkiye’nin Genel Yayın Yönetmeni dostum Reşit Kemal As, Türkiye’de Rus devlet yapısını en iyi bilen isimlerden biridir. Dolayısıyla yazacaklarım onun açısından yeni bilgiler olmayacak; ama okurun çok ilgisini çekecek taze istihbaratlar/bilgiler edindim, o yüzden yazacaklarımın kamuoyu açısından haber değeri yüksek.
Bu konuların erbabı olan istihbarat uzmanı Cemal Alparslan Ertuğ, Prigojin’in isyanı ve sonra suikastla ortadan kaldırılması konusunda önemli bilgiler paylaştı benimle. Çerçeveyi anlamak için öncelikle Rus devlet yapısının güncel haline odaklanmak gerekiyor. Wagner; 2014 yılında kurulmuş, ilk olarak Rusya- Ukrayna Savaşı’nın patlak verdiği Donbas bölgesinde faaliyetlerine başlamış, zamanla büyümüş, 50 bin savaşçısı olan bir devlet içi yapı. Libya ve Suriye’de de bulundu, ama en yoğun faaliyeti Ukrayna’da.
PRİGOJİN KİMDEN DESTEK ALMIŞTI?
İmdi… Şu sorunun cevabı önemli: Yevgeni Prigojin’i bu isyan işinde kim arkadan itti? Tek başına Rus devletine kafa tutacak kadar saf biri değildi. Şimdi bir isim vereceğim altını çizin, bu bilgileri başka hiçbir yerde bulamazsınız: İgor İvanoviç Seçin. Prigojin üzerinde çok etkili olduğu söylenen Rus oligarklardan biri olan Seçin, petrol ve doğalgaz şirketi Rosneft’in icra kurulu başkanı. Şirket dediysem özel şirket değil, Rus devletinin şirketi. Wagner de bir şirket, ama devletin özel askeri şirketi. Prigojin’in bu oligarkla arası iyiydi.
Bilinmesi gereken bir diğer isim: Dimitry Rogozin. Roscosmos havacılık ve uzay sanayinin şirketinin patronu. Bu da oligark. Önemli bir diğer oligark; Rostek’in Başkanı olan Sergey Çemezov. S-400’ler başta olmak üzere silah üreten devlet şirketlerinden biri. Seçin ile Çemezov’un Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile önemli bir ortak yönleri var: Her ikisi de; yani Seçin ve Çemezov, Doğu Almanya’da gizli serviste SSCB zamanı Putin’le birlikte çalışmışlar.
Wagner’in Lideri Prigojin, bu ilişki ağındaki dengeleri de kullanarak ayaklanmıştı. Bir kesim, öldürülmesini beklemiyordu Prigojin’in. Ama Rus devleti, Stalin döneminden önce de var olan, ama onun döneminde kurumsallaşan suikast geleneğini devreye soktu. Bu geleneğe Rusça’da ‘Mokriye Dela’ (Yaş İşler) deniliyor. Yani bir olay için ‘Mokriye Dela’ deniliyorsa orada ecelle ölüm veya kaza değil, suikast var demektir.
RUSLARDA LİDER İHANET LAFINI KULLANIRSA NE OLUR?
Ruslarda ihanet ya da hıyanet kelimesi lider tarafından telaffuz edildi mi söylemin muhatabının yaşaması zor ihtimal. Rus istihbarat kültüründe bu gelenek var. İkinci Dünya Savaşı döneminde, yani İsrail’in kurulmasından önce Josef Stalin zamanında, gizli servis NVKD, Yahudilerin Kırım’a yerleştirilmesi konusunda bir proje hazırlıyor. Ancak Yahudiler, Vadedilmiş Toprakların peşinde oldukları için teklife sıcak bakmıyorlar. Bunun üzerine Stalin, ‘Hıyanet’ kelimesini telafuz ediyor. Ve ardından NKVD, bir Yahudi örgütü kuruyor, paravan bir örgüt… Bütün Yahudi muhalifleri bu yolla tespit ediyor ve öldürüyorlar.
Gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz ki; her ne kadar ideolojik ve siyasi çizgisi ayrı olsa da Putin, Stalin’e hayran ve onun yöntemlerini kullanmaktan da imtina etmiyor. İhanet kelimesi Putin tarafından da telaffuz edildi ve Prigojin’le birlikte 10 kişilik Wagner tepe yönetimi ortadan kaldırıldı. Böylelikle Rusya’nın 15 Temmuz’u diyebileceğimiz hadisede Rus devleti, işi şansa bırakmadı ve ihaneti kendince cezalandırdı.
Putin’in etrafından birleşen Rus devlet yapılanması, Wagner’in isyanını FETÖ’nün 15 Temmuz’daki kalkışmasının farklı versiyonu olarak algıladı ve buna göre gardını aldı. Prigojin’in oligarklardan bazıları ile arasının iyi olması da büyük resmi değiştirmedi.
Yeri geldikçe yazıp söylüyorum: Putin, Erdoğan’dan farklı bir olarak bir devlet projesidir. Rus devleti, belli ki kuzen Ukrayna ile kavgayla iyice belirginleşen NATO güçleriyle savaşta Putin’in etrafında birleşmiş vaziyette. Ve bu, kolayından değişecek gibi de görünmüyor. Prigojin hadisesi bize bu gerçeği ziyadesiyle göstermiştir.
Haftaya görüşmek üzere…
