Prof. Dr. Faruk TAŞÇI – 29 Şubat 2024
Türkiye’de belediyeler yaşlılara çeşitli hizmetler sunuyor, ancak bu hizmetlerden yaşlıların ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılanabildiği ve yaşlıların bu hizmetlerden memnuniyetlerinin neler olduğu ayrı bir mesele. Bu meseleye göre yaşlıların seçmen olarak davranışlarını anlamak da mümkün.
Belediyelerin Yaşlılara Yönelik Hizmetleri
Genel manada şehirleşmenin artması ile belediyelerin sosyal politika işlevleri artması yanında, şehirlerde yaşlı nüfusunun çoğalması da belediyeleri ister istemez yaşlılara yönelik çalışmalar yapmaya meylettiriyor.
Türkiye’de 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. maddesi yaşlılar için de yapılacak olan hizmetlerin yerine getirilmesinde gözetilecek esasları ortaya koyuyor. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu da bu tarz hizmetler konusunda en uygun yöntemlere dikkat edilmesi gerektiğine işaret ediyor.
Bu tarz kanunî dayanaklar çerçevesinde Türkiye’de belediyeler “huzurevlerinin açılması-işletilmesi, ücretsiz sağlık hizmetlerinin sunulması, fizik tedavi uygulamalarının erişilebilir olması, evde bakım hizmetleri, ulaşımda ücretsiz tarifeler, kültürel geziler ve etkinlikler düzenlenmesi, eğitim faaliyetlerinin sağlanması” yanında çeşitli aynî ve nakdî sosyal yardımlar şeklinde sosyal politika adımları atıyorlar. Dolayısıyla yaşlılar için belediyeler tarafından kurumda veya evde ücretsiz sağlık ve bakım hizmeti de veriliyor, sosyalleştirme adına etkinlikler ve geziler de yapılıyor, fiziksel olarak gelişimlerini sağlayacak imkanlar da takdim ediliyor, ulaşımda ücretsiz haklar da sunuluyor, ayni ve nakdi sosyal yardım destek uygulamaları ve barınmalarını da sağlayacak şekilde huzurevleri devreye sokuluyor.
Ancak bu adımlarda belediyelerin çok güçlü oldukları söylenemez. Örneğin, Türkiye’de 2013 yılında sadece 20 belediyenin ve toplamda 2.013 kişi kapasiteli huzurevi bulunurken (ki bu, toplam huzurevlerinin % 8’i) gelinen noktada huzurevi sayısı 23 ve kapasite ise 2.953’tir. Yine örneğin başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere, belediyelerde gündüzlü bakım hizmeti olan yaşlı merkezleri bulmak mümkün, ancak bu merkezler yaşlıların nüfusunun yoğun olduğu yerlerde yaygın değil. Ayrıca belediyeler tarafından da mobil ekiplerle evde bakım, temizlik, yemek ve destek hizmetleri de sunuluyor, fakat bu hizmetler arasında koordinasyon eksikliği olabilmesinden dolayı mükerrerlik oluyor ya da bazı ihtiyaç sahibi yaşlılara ulaşılamıyor.
Türkiye’de Belediyelerden Yaşlıların Memnuniyet Düzeyleri
Hâl böyle olunca, temel soru akla geliyor: Acaba yaşlılar, Türkiye’de belediyelerin kendilerine yönelik yapmış oldukları hizmetlerden memnuniyetleri ne kadar? SETA Vakfı koordinatörlüğünde Türkiye’deki 65 yaş ve üzerindeki kişilere yönelik IBBS-Düzey 2 (NUTS-2) kapsamında 26 ilde yürütülen saha çalışmasının sonuçları, bu sorunun cevabının verilmesinde yardımcı olabilir.
Sorumluluk alanı açısından, yaşlılara bakım işlerinin öncelikle kimde/hangisinde olduğuna yönelik yaşlıların verdikleri cevaplarda, % 41 merkezi hükümetten ve % 35.9 aileden, akrabalardan ve yakınlardan sonra % 13.2 ile belediyelerin olduğu görülüyor. Dolayısıyla Türkiye’de belediyeler, yaşlıların gözünde bakım hizmetleri açısından birinci sırada sorumlu görülen kişiler/kurumlardan değil. Bu durumun uzantısı olarak, Türkiye’de belediyelerin huzurevi veya gündüz bakım evi gibi uygulamalarının da çok olmaması anlaşılabiliyor. Başka bir ifade ile yaşlılar, bakım ihtiyaçlarını belediyeden çok, merkezi hükümet veya ailelerinden bekliyorlar.
Bununla birlikte belli oranda yaşlının, belediyenin bakım sürecinde olmasını istediği görülüyor. Gerek bakım gerekse diğer sosyal politika hizmetlerinde yaşlılar, belediyenin varlığını ama az ama çok görmek istedikleri için doğal olarak bu hizmetlerden memnun olup olmadıkları da önem kazanıyor.
Bu noktada saha çalışmasındaki “belediyelerin yaşlılara yönelik hizmetlerindeki başarı düzeyleri” sorusuna bakmak gerekiyor. Araştırma sonucuna göre, yaşadıkları yerdeki belediyelerin yaşlılara yönelik hizmetlerinden, yaşlıların % 13.5’i büyükşehir belediye başkanını, % 7.4’ü il belediye başkanını, % 11.0’ı ilçe belediye başkanını çok başarılı buluyor. Sonuçlar biraz daha detaylandırıldığında;
- Büyükşehir belediyesinin % 8.1’inin hiç başarılı olmadığını, % 17.3’ünün başarılı olmadığını, % 18.3’ünün kısmen başarılı olduğunu, % 28.7’sinin başarılı olduğunu, % 13.5’inin çok başarılı olduğunu, ayrıca % 14.0’ının da fikrinin olmadığını;
- İl belediyesinin % 12.3’ünün hiç başarılı olmadığını, % 14.8’inin başarılı olmadığını, % 23.5’inin kısmen başarılı olduğunu, % 20.4’ünün başarılı olduğunu, % 7.4’ünün çok başarılı olduğunu, ayrıca % 21,6’sının da fikrinin olmadığını;
- İlçe belediyesinin % 9.7’sinin hiç başarılı olmadığını, % 18.3’ünün başarılı olmadığını, % 19.9’unun kısmen başarılı olduğunu, % 27.3’ünün başarılı olduğunu, % 11.0’ının çok başarılı olduğunu, ayrıca % 13.8’inin fikrinin olmadığı görülüyor.
Ayrıca araştırma sonuçlarında; kadınların % 28.7’sinin, erkeklerin % 28.7’sinin; 65-74 yaş arasındakilerin % 28.6’sının, 75-84 yaş arasındakilerin % 30.0’ının; ilkokul mezunlarının % 29.8’inin, ortaokul mezunlarının % 25.3’ünün, lise mezunlarının % 25.6’sının yaşadığı büyükşehir belediyesinin yaşlılara yönelik hizmetlerini başarılı bulduğu görülüyor.
Tüm bu sonuçların anlamı, Türkiye’de büyükşehir, il veya ilçe düzeyindeki belediyelerin yaşlılara yönelik hizmetleri olsa da yaşlıların bu hizmetleri tam anlamıyla başarılı görmedikleri ve dolayısıyla memnuniyetlerinin yeterli olmadığıdır. Hal böyle olunca, yaşlıları daha çok memnun eden adayın/partinin yaşlılardan daha çok destek alacağını söylemek gerekiyor. O halde, yaşlılardan daha çok oy almak isteyen, yaşlıları daha çok ciddiye alıp daha çok memnun etmek durumundadır.
