Ceyhun BOZKURT – 26 Nisan 2024
ETA, Bask bölgesinin İspanya’dan ayrılmasını savunan ve 1959’dan itibaren terör eylemlerine başlayan bir terör örgütü. Benzer amaçlı Bask milliyetçi yapılanması Bask Milliyetçi Partisi-PNV’yi eleştiriyordu. ETA’ya göre PNV ılımlı bir çizgi izliyordu. O dönemler Franco diktatörlüğü olduğu için özellikle Bask ve Katalan bölgelerinde destekçi buldu.
Bu süreçte diktatör Franco’nun ölümü sonrası İspanya demokrasiye geçiş yaptı, 1975 yılında Bask bölgesine özerklik tanıdı. Ancak ETA bununla yetinmedi. Özerklik yetmedi, ayrılmayı öne çıkardı.
Siyasi alana da yayılmak için 1978 yılında siyasi kanadı Herri Batasuna’yı kurdu.
ETA kanlı saldırılarını gerçekleştirirken, İspanya bu terör yapılanmasıyla mücadelesinde çeşitli yöntemler denedi. Aflar çıkardı, Batasuna üzerinden görüşmeler yaptı vs. Ancak ETA terör eylemlerinden vazgeçmedi.
Sıkıştırıldığı dönemlerde “silah bırakması” gündeme geldi. Mesela 1984 yılında. Fransa ve Avrupa’nın diğer ülkeleri ETA’yla mücadelede İspanyol hükümetini destekledi, militanları sınır dışı etti. Herri Batasuna Temmuz 1984 yılında “ETA’ya karşı askeri bir zafer kazanılacağını sanmak bir hayaldir” açıklaması yaptı. PNV yetkilisi Jesus İnsausti de “Politik bir sorun politik bir çözümü gerektirir ve bu çözüme de ancak taraflar arasında sağlanacak bir diyalogla ulaşılabilir” değerlendirmesinde bulundu. (HDP/DEM’lilerin “PKK sizi tükürüğüyle boğar” ve “siyasi çözüm” benzeri açıklamalarına benzemiyor mu?-CB)
Herri Batasuna, 22 Haziran 1986 tarihinde yapılan seçimlerde parlamentodaki milletvekili sayısını 2’den 5’e çıkardı. Bu durum İspanya Hükümeti’ni tedirgin etti. Herri Batasuna, aslında İspanya anayasasını tanımadığı için parlamentodaki koltuklara oturmuyordu. Sadece gücünü görmek ve göstermek için seçimlere giriyordu. Buna rağmen İspanya seçim sonuçlarından endişe etti. İspanya Sosyalist İşçi Partisi bile bu durumu “kaygı verici bir gelişme” olarak niteledi.
ETA, 25 Ekim 1986 tarihinde San Sebastian askeri valisi General Rafael Garrido’nun arabasını bombayla havaya uçurdu. Arabada Garrido’nun eşi ve küçük oğlu da vardı. Garrido’nun arabada olmadığı için saldırıdan kurtulan büyük oğlu, İspanya basınına yaptığı açıklamada “Her şeyi gördüm. Patlamayı duyar duymaz olay yerine koştum. Annemin, babamın ve kardeşimin cesetlerine bakamadım” dedi. Herri Batasuna bu terör eyleminin olduğu gün miting düzenledi ve İspanyol hükümetine “ETA ile müzakereye girin” çağrısı yaptı. (Cumhuriyet gazetesi, 27 Ekim 1986)
1990’larda da benzer bir süreç devam ederken ETA ve Herri Batasuna giderek Bask bölgesinde bile tecrit olmaya başladı. Bir dönem buldukları destek yüzde 80’lere ulaşırken, ETA terörü ve Herri Batasuna’nın terör eylemlerine ve örgüte desteği dolayısıyla Bask’ta buldukları destek yüzde 20’lere kadar azaldı.
Bu arada Herri Batasuna isim değişiklikleri yaptı ve 1998 yılında ismini Euskal Herritarrok-Biz Basklılar (EH) olarak değiştirdi. Bunu yaparken politika değişikliği de vaat etti. Ilımlı PNV ile de yakınlaşmaya çalıştılar ama bu yakınlaşma uzun sürmedi. EH, ismini 2001 yılının yaz ayında tekrar Batasuna olarak değiştirdi.
İspanya, 2000’lerin başında ETA ve Batasuna’ya karşı tedbirlerini giderek katılaştırdı. İspanya Siyasi Partiler Yasası’nda önemli değişiklikler yaptı, terör ve şiddete bulaşması halinde partilerin yasadışı sayılacağını belirleyen çok net ek maddeleri yasaya ekledi. Yapılan değişikliklerle partilerin yasadışı sayılacakları kapatılacakları durumları yasanın 9/3. paragrafında şu şekilde maddelediler:
1) İnsan hakları ihlallerini hiçe sayarak, terörist grupların eylemlerini meşrulastırmak ve açıkça veya örtülü bir şekilde terör örgütlerine destek vermek.
2) Terör örgütleriyle bağlantılı olarak halkı düşmanlığa sevk etmek; halkı korkutma, sindirme veya dışlama yoluyla temel hakların kullanılmasını, ifade özgürlüğünü ve kamu yasamına katılmalarını engellemek.
3) Parti tarafından ihraç edilenler veya disiplin işlemi uygulananlar hariç; partinin herhangi bir yönetim kademesinde veya seçim listesinde yer alıp da terör eylemlerine karışan veya terörist amaçlardan ve yöntemlerden vazgeçmeyen veya terör örgütlerine üye olan mensupların bulunması.
4) Terör örgütlerince kullanıldığı çok kolay bir şekilde anlaşılan her türlü sembol, slogan veya diğer temsil araçlarını resmi olarak kullanmak.
5) Terör örgütlerine veya terör örgütleriyle işbirliği içinde olanlara; seçim kanunlarının siyasi partilere sağladığı haklardan yararlandırmak.
6) Terörizmi destekleyen, teröristleri koruyan veya terör ve şiddeti kullanan örgütlerle sıkı ilişki içinde olanlarla işbirligi yapmak.
7) Terör ve şiddeti kullanan örgütlere kurumsal, idari veya ekonomik destek vermek.
8) Yardım ve yataklık etmek, eylemlerinde yer almak, saygı göstermek veya övmek suretiyle şiddete başvuran ve terörist eylemlerde bulunanlar ile işbirligi içinde olmak.
9) Terörizm ve şiddetle baglantılı olarak halkı korku ve paniğe sürüklemek veya kamu düzenini bozan eylemlere destek vermek. (Yrd. Doç. Dr. Yüksel Metin-Veysel Dinler, “İspanya’da Batasuna Partisi’nin Yasaklanması”, Terazi-Aylık Hukuk Dergisi, Sayı: 20, Nisan 2008, s. 37-49)
4 Ağustos 2002 tarihinde tatil bölgesi Santa Pola’da meydana gelen ve iki insanın hayatını kaybettiği bombalı terör eylemi sonrasında, Batasuna Partisi’nin ETA’yı kınamaktan ısrarla kaçınması, bardağı taşıran son damla oldu.
Yargı süreci sonucunda ETA’nın siyasi ayağı olduğu ve bir terör eylemini kınamadığı için Batasuna kapatılmıştır. İspanyol Yüksek Mahkemesi’nin kapatma gerekçesine göre, terörizmi destekleyen ve onaylayan bir parti, başkalarının temel haklarını ihlal etmek için anayasanın tanıdığı geniş faaliyet alanından yararlanamazdı.
Yargıç Baltasar Garzon’un kararına göre Batasuna’ya yönelik yaptırımlar şu şekilde oldu:
- Yöneticiler en az üç yıl boyunca her türlü siyasal eylemde bulunmalarından men edildi.
- Her türlü miting ve gösteri hakları yasaklandı.
- Batasuna’nın Bask bölgesindeki bütün büroları kapatıldı.
- Bu bürolara su, elektrik ve telefon hizmeti durduruldu.
- Parti bürolarının yanı sıra web sitesi, çeşitli şirketler ve ETA’yı finanse ettiği belirtilen 70’in üzerinde lokal kapatıldı.
- Batasuna’nın nakip dahil bütün malvarlığı İspanyol devletinin hazinesi geçti, 23 milyon dolarlık malvarlığına el kondu.
- Doğrudan ETA yönetiminde olan veya örgüte finansal destek sağlayan barlar dahil, tüm işyerleri kapatıldı.
- Batasuna Partisi’ne mensup tüm belediye başkanlarının görevlerine son verildi.
- Eski yöneticilerin parti adına konuşmaları veya milletvekillerinin parlamento grubu oluşturulmaları yasaklandı.
- Batasuna’nın başka isimle yeniden kurulmaması için, parti tarafından daha önce kullanılmış isimleri ve Batasuna ile ilgili bütün dokümanlar polis marifetiyle mahkemeye sunuldu.
Batasuna Partisi yetkilileri, meseleyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşımış, kararın iptalini istemişlerdi. AİHM 5. Dairesi, 30 Haziran 2009’da verdiği kararla bu şikâyetleri reddetti ve Batasuna Partisi’nin kapatılmasını doğru buldu.
Etkili mücadelenin ve tedbirlerin devamı sonucunda ETA silah bırakmak zorunda kaldı.
ETA o tarihe kadar, 3391 terör eylemi gerçekleştirmiş, bu eylemlerde 2367 kişi yaralanmış ve 836 kişinin hayatını kaybetmişti. Ayrıca ETA’ya bağlı gençlik yapılanmaları 3761 sokak eylemi gerçekleştirmişti. PKK terör örgütünün yaptığı HDP/DEM’in desteklediği terör eylemlerinin yanında neredeyse devede kulak olan bu eylemler, İspanya’nın sert tedbirlerini beraberinde getirmişti. İspanya, Batasuna’ya kapatmasını geçtik, gerçek anlamda bu örgüt su verilmesini bile yasaklamıştı. Biz ise kapatmak bir yana, terörle bağını açıkça haykıran sözde siyasi partiye son bir yılda 1 milyar TL’ye yakın hazine yardımı verdik. Hem de bu paraların önemli bir kısmının dağdaki teröriste gittiğini bile bile…
