Prof. Dr. Faruk TAŞÇI – 29 Ocak 2025
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) önemli işlevlere sahip. 2025 Aile Yılı ilanından sonra, gözlerin daha fazla üzerinde olunacağı bir bakanlık haline gelmiş durumda. Bakanlık işlevlerinden biri sosyal yardım.
Kamusal Sosyal Yardım Aktörleri
Ancak kamuda sosyal yardım aktörleri birden çok. Bunlardan biri belediyeler. Belediyelerin ailelere, kadınlara, çocuklara, gençlere, engellilere, yaşlılara, sokakta yaşayanlara yönelik ayni ve nakdi düzeyde çeşitli sosyal yardımları oluyor. Her belediye, kendi imkanlarına göre bu grupların hepsine veya bazılarına farklı şekillerde sosyal yardımlar yapabiliyor.
Kamu sosyal yardım aktörü olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM) de var. VGM, belli şartlar dahilinde muhtaçlık aylığı veriyor. Ayrıca bünyesindeki aşevlerinde muhtaçlara yemek ikramları yapıyor. Bir de çeşitli kademelerdeki öğrencilere burs destekleri var.
Benzer şekilde Yurt-Kur tarafından üniversite öğrencilerine burs sunuluyor. Milli Eğitim Bakanlığı da bünyesindeki muhtaç ve başarılı öğrencilere burs veriyor.
Ama hepsinden önemlisi, kamu sosyal yardımlarında aktör olarak ASHB var. Zira kamudaki tüm sosyal yardımların % 80,43’ünü yürütüyor. % 15,07 ile belediyelerin sosyal yardımları var. Yurt-Kur (% 3,01), Milli Eğitim Bakanlığı (% 1,14) ve Vakıflar Genel Müdürlüğü (% 0,35) de küçük oranlarla kamu sosyal yardım süreçlerine dahiller.
ASHB Sosyal Yardımları Sadeleşmeye Muhtaç
ASHB bünyesinde “aile yardımları, barınma-gıda yardımları, engelli-yaşlı yardımları, sağlık yardımları, eğitim yardımları ve proje destekleri” şeklinde 6 ana başlıkta sosyal yardımlar yapılıyor. 6 ana başlık altında toplamda 52 kalem sosyal yardım programı var.
“Doğum Yardımı” da 52 kalemden biri, “Roman Vatandaşlara Yönelik Konut Destek Programı” da bu kalemlerden. “Vefat Yardımı” da burada dahil, “Öğrenci Barınma-Taşıma-Yemek” de “Katılım Payı Ödemeleri” de “Engelli Yakını Aylığı” da.
Say say bitmez!
Önemli hizmetler.
Ciddi manada ihtiyaçları karşıladığı ve muhtaçların işini gördüğü inkâr edilemez. 2000’lerin başında 2-3 kalemlik sosyal yardımlardan 52 kaleme çıkılması bir yönüyle önemli bir başarı.
Ancak gelinen noktada, meseleyi “toparlamak” lazım.
Zira 52 sosyal yardım kalemi arasında “benzerlikler” ve dolayısıyla benzer kalemler arasında geçişkenlik var. Bu durumun zaman zaman “tekrar” anlamına geldiği ve böylece finansın verimli kullanılamaması sonucu çıkar. Bunların birleştirilmesi lazım.
Zira bazı sosyal yardım kalemlerinin etkinliği ile ilgili şüpheler var. İlk ortaya konduğu zamanda önemli işlev görüyor iken, değişen toplumsal dinamikler ve kurumsal yapılanmalar sonrasında, gelinen noktada işlevi eskisi gibi olmayan hatta işlevi kalmayan sosyal yardım kalemleri var. Bunların kaldırılması veya revize edilmesi lazım.
Zira bazı sosyal yardım kalemleri aslında dönemsel uygulanmaya konmasına rağmen, belki de siyasi endişeler ile sürekli hale gelmiş durumda. Hal böyle olunca, finansman açısından sorun oluşmuş durumda. Bunların da gözden geçirilmesi gerekiyor.
Özetle; ASHB’nin sosyal yardım alanındaki etkisi takdire şayan. 2011’deki Aile ve Sosyal Politikalar adıyla ilk bakanlık kurulması sonrasında gelinen noktada sosyal yardımlar ciddi bir ivme kazanmış durumda. Ancak artık, ASHB bünyesindeki sosyal yardımların sadeleşme vakti geldi!
