2025 Yılının Küresel Gelişmeleri Üzerine Öngörüler – Prof. Dr. Celalettin Yavuz

• #köşe yazısı
• #prof. dr. celalettin yavuz

Prof. Dr. Celalettin Yavuz, Güvenlik Politikaları Uzmanı- 04 Ocak 2025

Son 10-15 yılda olduğu gibi küresel/bölgesel sorunların çözümünde diplomasi ve uluslararası ilişkiler geri plana itildi. ABD ve Avrupa ülkeleri özellikle İsrail’deki Netanyahu hükümetinin katliamları üzerine bizzat kurdukları Uluslararası Adalet Divanı (UAD) ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UAC)’nin aldığı kararlarını tanımamakla prestij kaybedip, güven bunalımı yarattılar.

2024 Yılının Önemli Küresel ve Bölgesel Gelişmeleri

Rusya-Ukrayna savaşı, Ağustos ayında Ukrayna’nın Kursk’a saldırısıyla ilk kez Rus topraklarına taşındı. Kasım ayında Ukrayna’dan Rusya’nın Bryansk bölgesine ABD ve İngiliz füzeleri ateşlendi. Rusya, bunu “NATO’ya ait füzelerin kullanılması, ittifak ülkelerinin Rusya’ya karşı saldırısı gibi nitelendirilebileceğini” ilanla Ukrayna’ya ilk kez kıtalararası balistik füze ile saldırdı.

Gazze Şeridi’nde 45 bin kişiyi katleden İsrail, HAMAS’ın ileri gelen liderlerini katletti. Lübnan’da İran destekli Hizbullah’ın lider kadrosunu yok ederek örgüte çok büyük hasar Verdi ve 26 Kasım’da ateşkes imzalandı. UAC, İsrail Başbakanı Netanyahu ve Savunma Bakanı Katz’ın tutuklanması kararı aldı. ABD ve Avrupalı ülkelerin İsrail’e destek için ileri üs haline getirdiği Kıbrıs’ın stratejik önemi arttı. Arap ülkelerinin İsrail’e karşı cılız tepkileri hayal kırıklığı yarattı.

Afrika ülkeleri Batılı ülkeleri ülkelerinden çıkarmaya başladı. ABD Nijer’i terk ederken yeri Ruslarla dolduruldu. Çad yönetimi de Fransa’yı 10 Aralık’tan itibaren dışarı çıkarmaya başladı.

Avrupa Parlamentosu seçimlerinde aşırı sağ partiler öne çıktılar. Erken genel seçimlere giden Fransa’da ilk turda aşırı sağ, ikinci turda radikal sol birinci çıktı. Kriz, hükümet değişiklikleriyle sürdü. Alman sanayisinin kriz yaşaması sonucu koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçim kararı alındı. İngiltere’de ise 14 yıldır iktidarda olan Muhafazakarlar Temmuz ayındaki genel seçimlerle iktidarı İşçi Partisi’ne teslim etti. Bulgaristan’da üst üste 5’nci erken genel seçimler yapıldı. Gürcistan’da Rusya yanlısı hükümetin adayı Cumhurbaşkanlığı seçimini kazandı. Romanya’da seçimlerde sorunlar yaşandı. Aralık ayında 11 gün içerisinde Suriye Devrimi gerçekleşti.

2024 yılı aşırı sıcaklar, bilhassa İspanya’da olmak üzere birçok ülkede sel felaketleri, aşırı sıcaktan ölümler, orman yangınlarında artışlar ve kasırgalar şeklinde ciddi doğal afetler getirdi.

‘Trump Depremi’: ABD’nin seçilen 47. Başkanı Trump; Çin, Meksika ve Kanada’yı gümrük vergisi uygulamakla, BRICS ülkelerini ABD dolarının yerine başka para birimin destek vermeleri halinde %100 gümrük tarifeleri uygulamakla tehdit etti. Benzer tehditten AB de nasibini aldı. Kanada’ya yeni bir eyalet, Başbakanına ‘vali’ benzetimiyle, Panama Kanalı’nı geri istemekle ve Danimarka’ya ait Grönland’ı taleple, daha göreve başlamadan küresel ölçekte tedirginlik yarattı.

2025 Yılı Bölgesel/Küresel Öngörüler: Trump etkisiyle Rusya-Ukrayna savaşında kalıcı bir ateşkes yaşanabilir. Rehineler kurtarılıncaya kadar İsrail saldırıları devam edebilir. İsrail, Suriye Devrimi’yle Golan Tepeleri ötesinde işgal ettiği bölgeden “güvenlik” gerekçesiyle çekilmeyebilir.

ABD, Çin’le Ticaret Savaşını yeniden başlatabilir, çıta yükselirse dünya ekonomisinde durgunluk yaşanabilir. Bölgesel hakimiyetine karşı ABD ve müttefikleri Çin’i frenlemeye çalışabilir. ABD’nin Çin’e karşı hasmane tavrı üzerine BRICKS ülkeleri yeni para birimine geçebilir. Küresel Ticaret yollarındaki rekabet daha da kızışabilir. ABD’nin, İran’a yaptırımları artarak sürebilir.

Rusya, Kafkasya ve Türk Dünyasına karşı “ılıman” tutumunu sertleştirebilir. Trump’ın negatif tutumu üzerine Avrupa, NATO dışında yeni bir güvenlik mimarisi kurma yoluna gidebilir. ABD-Çin geriliminin yükselmesi halinde yeni “pandemiler” yaşanabilir. İklim değişikliği beklenmedik büyüklükte doğa olaylarıyla afetlere sebep olabilir.

ABD’nin “hoyrat” tutumu devam ederse altın fiyatları daha da yükselebilir ve “coin” kullanımı yaygınlaşabilir. Yapay Zeka kullanımında yeni bir çığır açılarak, yeni işsizlikleri tetikleyebilir.

Sonuç itibariyle 2025 yılında küresel siyasi gelişmeler biraz da Trump’ın tutumuna endeksli gibi.