Flanör, (Flâneur) Fransızca kökenli bir kelime olup, ‘aylak kent gezgini’ anlamına gelir. Flanörler, şehirde koşturan, çalışan diğer insanların aksine, sakince sokakları dolaşır, gözlem yapar ve düşünürler. Herhangi bir amacı olmayan, kalabalıklar içinde yalnız bir şekilde gezen flanörler, kentin gizli keşifçileridir. Bu yazıda, flanör kavramının tarihsel sürecini, flanör ve flanöz arasındaki farkı, flanör düşüncesinin özelliklerini ve flanör olmanın yararlarını inceleyeceğiz.
Flanör Kavramının Tarihsel Süreci
Flanör kavramı ilk olarak 1840’larda ortaya çıktı ve o zamandan beri birçok düşünür ve yazar tarafından ele alındı. Flanör, moderniteyle birlikte gelişen kent yaşamının bir ürünü olarak kabul edilir. Flanör, kentin sunduğu çeşitliliği, hareketliliği, değişimi ve sürprizleri fark eden, kent kültürünü yansıtan ve yorumlayan bir karakterdir. Flanör, kentin hem içinde hem de dışında olan, hem katılan hem de uzak duran, hem görünen hem de görünmeyen biridir.
Kavramının en önemli teorisyeni Walter Benjamin’dir. Benjamin, flanörü, 19. yüzyıl Paris’inde ortaya çıkan ve kentin pasajlarında dolaşan bir figür olarak tanımlar. Benjamin’e göre, kitle içinde sığınağını arar ve kentin fantazmagorik yüzünü görmek için kitleyi bir peçe olarak kullanır. Kentin tarihini, kültürünü, sanatını, modasını, politikasını ve toplumsal sınıflarını gözlemler ve bunları kendi yaratıcı zihnine aktarır.
Flanör ve Flanöz Arasındaki Fark
Flanör kavramı, genellikle erkek bir karakteri ifade eder. Kentte özgürce dolaşabilen, istediği yere girebilen, istediği şeyi görebilen ve istediği şeyi yapabilen biridir. Kentteki kadınlara da ilgi duyar, ancak onları sadece nesne olarak görür. Kadınların kentteki varlığını, onların evden çıkıp çalışmaya, eğlenmeye, alışveriş yapmaya başlamasını, kendi egemenliğini tehdit eden bir durum olarak algılar.
Flanöz ise, flanörün kadın karşılığıdır. Flanöz, kentte dolaşan, gözlem yapan ve düşünen bir kadındır. Flanöz, kentteki erkek bakışlarına, tacizlere, yargılara ve kısıtlamalara maruz kalır. Flanöz, kentin hem içinde hem de dışında olan, hem katılan hem de uzak duran, hem görünen hem de görünmeyen biridir. Flanöz, kentin hem cazibesine hem de tehlikesine karşı dirençli olmak zorundadır.
Flanör Düşüncesinin Özellikleri
Kenti keşfetmenin, gözlemlemenin, yorumlamanın ve yaratıcılığın bir arada olduğu bir düşünme biçimidir. Düşüncenin bazı özellikleri şunlardır:
-Amaçsız, plansız ve rastlantısal bir dolaşmayı içerir. Kentin kendisini yönlendirmesine izin verir. Kentin sunduğu sürprizlere, gizemlere, detaylara ve farklılıklara açıktır.
-Gözlem ve keşif yoluyla hem kendini hem de dünyayı daha iyi anlamaya çalışır. Kendini dönüştüren şeylerin peşine düşer. Bir sonraki hazzın hedonistik arayışından ziyade, kendi iç benliğinde derin bir yankı uyandıran şeyin arayışındadır.
-Kent kültürünü yansıtan ve yorumlayan bir düşüncedir. Kentin tarihini, sanatını, modasını, politikasını ve toplumsal sınıflarını gözlemler ve bunları kendi yaratıcı zihnine aktarır. Kentin hem güzelliklerini hem de çirkinliklerini görür ve bunları estetik bir biçimde ifade eder.
-Yaratıcılık ve yenilikçilik gerektiren bir düşüncedir. Kentin sunduğu deneyimleri, fikirleri, imgeleri ve duyguları kendi yaratıcı ürünlerine dönüştürür. Kentin hem ilham kaynağı hem de malzemesi olan bir sanatçıdır.
Flanör Olmanın Yararları
-Kenti daha iyi tanımak, kentin gizli kalmış yönlerini, tarihsel ve kültürel zenginliklerini, farklı insanlarını ve yaşamlarını keşfetmek.
-Kendimizi daha iyi tanımak, kendi ilgi alanlarımızı, yeteneklerimizi, değerlerimizi, duygularımızı ve düşüncelerimizi fark etmek, geliştirmek ve ifade etmek.
-Yaratıcılığımızı artırmak, kentin sunduğu çeşitlilikten, hareketlilikten, değişimden ve sürprizlerden ilham almak, kendi yaratıcı ürünlerimizi ortaya çıkarmak.
-Ruh halimizi iyileştirmek, kent stresinden, sıkıntısından, monotonluğundan ve yalnızlığından uzaklaşmak, kentteki güzellikleri, keyifleri, renkleri ve sesleri algılamak.
Sıkça Sorulan Sorular
Flanör nedir?
‘Aylak kent gezgini’ anlamına gelen Fransızca kökenli bir kelime olup, kenti sakince dolaşan, gözlem yapan, düşünen ve yaratıcı olan bir karakterdir.
Flanör ne demek?
Kentin gizli keşifçisi demektir. Kentin sunduğu çeşitliliği, hareketliliği, değişimi ve sürprizleri fark eden, kent kültürünü yansıtan ve yorumlayan biridir.
Flanör ve flanöz arasındaki fark nedir?
Erkek bir karakteri ifade ederken, flanöz, kadın bir karakteri ifade eder. Kentte özgürce dolaşabilen, istediği yere girebilen, istediği şeyi görebilen ve istediği şeyi yapabilen biridir. Flanöz ise, kentteki erkek bakışlarına, tacizlere, yargılara ve kısıtlamalara maruz kalmaktadır. Flanöz, kentin hem içinde hem de dışında olan, hem katılan hem de uzak duran, hem görünen hem de görünmeyen biridir. Flanöz, kentin hem cazibesine hem de tehlikesine karşı dirençli olmak zorundadır.
