Doç. Dr. Cenk BEYAZ – 21 Şubat 2025
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Yaşam Memnuniyeti Araştırmaları yürütmekte ve sonuçlarını her yılın ilk çeyreğinde kamuoyu ile paylaşmaktadır. Bu yıl da 17 Şubat’ta 2024 yılına ait olan araştırmanın sonuçlarını haber bülteni ve istatistiksel tablolar ile yayınlayan TÜİK, alan uygulamasının 1-30 Kasım 2024 tarihlerinde gerçekleştirildiğini belirtmektedir.
Araştırmanın örneklemini 18 ve üzeri yaşa sahip Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ile yabancı uyruklu kişiler meydana getirmiştir. Bu araştırma kapsamında kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiştirme yurdu, askeri birlik ve kışla vb.) örnekleme dâhil edilmemiştir.
Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2024
Mutlu olduğunu beyan eden 18 ve üzeri yaştaki bireylerin oranı 2024 yılında yüzde 52,7’den yüzde 49,6’ya gerilemiştir. Mutsuz olan bireylerin oranı ise yüzde 13,7’den yüzde 14,5’e yükselmiştir. Mutlu ve mutsuz olmanın yanı sıra durumunu ortaolarak belirtenlerin oranında da artış görülmüştür. Erkeklerde mutluluk oranı yüzde 50,3’ten yüzde 46,9’a; kadınlarda ise yüzde 55,1’den yüzde 52,3’e gerilemiştir.
Mutluluğun en önemli unsurlarından biri olan evli olup olmama durumuna göre mutluluk ya da mutsuzluk değişkenlik göstermiştir. Bu bağlamda evli olanlar (yüzde 52,5) olmayanlardan (yüzde 44) daha mutlu olduklarını beyan etmişlerdir. Bu oranlama evli erkeklerde yüzde 49,5 ve evli kadınlarda yüzde 55,4 olarak kaydedilmiştir.
Bireylerin eğitim durumları da mutluluk düzeylerine olumlu yönde etki edememiştir. Herhangi bir okul bitirmeyen, ilkokul bitiren, ilköğretim veya ortaokul bitiren, lise ve dengi okul bitiren ve yükseköğretim bitirenlerin hepsinin mutlu olma durumları yüzde olarak azalmış, mutsuz olma durumları ise herhangi bir okul bitirmeyenlerde ve ilköğretim veya ortaokul bitirenlerde artış göstermiştir.
Bireylerin mutlu olmasındaki sebeplere ve kaynaklara bakıldığında ailenin (yüzde 72,9) ilk sırada geldiği görülmektedir. Aileyi, yüzde 13,2 ile çocuklar, yüzde 4,2 ile bireylerin kendileri, yüzde 3,4 ile eşleri, yüzde 3 ile anne ve babaları ve yüzde 1,9 ile torunları takip etmektedir. Bireylerin dışında somut ya da soyut koşullar da mutluluk yahut mutsuzluk kaynağı olabilmektedir. Bu doğrultuda sağlıklı olmak, sevgi, başarılı olmak, para ve iş mutluluk kaynağı olarak ifade edilmiştir.
Mutluluğun ve mutsuzluğun yanı sıra bireylerin geleceklerinden umutlu olup olmadıkları da önemli bir parametredir. Bu anlamda her yüz kişiden 64’ü geleceğinden umutlu olduğunu beyan etmekte, bu durum erkeklerde yüzde 63,6; kadınlarda ise yüzde 64,9 olmaktadır.
Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2024
Yaşam memnuniyetleri 0 ila 10 olarak derecelendirilmiş değerler bazında ele alındığında bireylerin ortalama yaşam memnuniyetleri 2023 ve 2024 yılları için değişime uğramadan 5,7 düzeyinde gerçekleşmiştir.
İşteki durumlarına göre memnuniyet değerlendirildiğinde 2023 ve 2024 yılları kıyaslandığında ücretli/maaşlı ve işveren olanların bir önceki yıla göre genel olarak memnun oldukları, kendi hesabına çalışanların, ücretsiz aile işçilerinin ve yevmiyeli çalışanların ise işlerinden memnun olmadıkları beyan edilmiştir.
Bireylerin hizmetlerden memnuniyet süreçlerine bakıldığında ise, en yüksek memnuniyet oranı yüzde 72,1 ile asayiş hizmetlerinde gerçekleşmiştir. Asayişi, ulaştırma, sağlık, Sosyal Güvenlik Kurumu, adli ve eğitim hizmetleri takip etmiştir.Ülkenin en önemli sorunu olarak hayat pahalılığı görülürken ardından eğitim, yoksulluk, adalet ve hukuk sistemi, terör, işsizlik ve dış göç sıralamada yerini almıştır. Her bir sorun 2021 ve 2024 yılları arasında kıyaslandığında adalet ve hukuk sisteminin sorun olarak görülme oranı artmış, işsizlik ise azalmıştır.
Polis ve jandarmanın hizmetleri ile ilgili konularda ise olaylara zamanında müdahaleden, vatandaşa davranıştan ve verilen trafik hizmetinden memnuniyette oran bakımından bir önceki yıla göre azalmalar söz konusudur.
Mahalli idarelerden duyulan memnuniyet oranlarına bakıldığında genel olarak memnuniyet artışı söz konusu iken aynı zamanda memnuniyetsizlik de ön plana çıkmaktadır. Şebeke suyu, çöp ve çevresel atık toplama, sokak levhaları ve dış kapı numaraları, kanalizasyon, itfaiye, cenaze ve yol/kaldırım yapımı hizmetlerinde memnun olma durumu görülürken,2023 yılına göre azalan memnuniyet açısından ise ışıklandırma, temizlik, toplu taşıma ve yeşil alanların hizmetleri ön plana çıkmaktadır.
Karamsarlık ve Güvensizlik Hâkim
Bir yıl sonrası için genel olarak yaşama ilişkin beklentiler sorgulandığında 2023 yılına kıyasla 2024 yılında “daha iyi olacak” ve “aynı olacak” beyanında bulunanlarda azalma, “daha kötü olacak” ve “fikri yok” beyanlarında bulunanlarda ise artış görülmüştür. 2003 ve 2024 yılları genel olarak kıyaslandığında gelecek yıla ilişkin beklentilerde olumsuz bir gidişatın olduğu belirtilmelidir.
Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2024
Beklentilerin olumsuzluğuna ek olarak güvensizlik algısının da arttığı görülmektedir. Bireylerin yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvende hissetme durumu bakımından “çok güvenli” olma durumu 2023 yılında yüzde 11,3 iken bu oran 2024 yılında yüzde 7,7’ye; “güvenli” olma ise yüzde 54,6’dan yüzde 50,9’a gerilemiştir. Bunlara karşıt olarak “güvensiz” olma yüzde 15,4’ten 19,7’ye; “çok güvensiz” olma ise yüzde 3,5’ten yüzde 6’ya yükselmiştir.
Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2024
Bireyler kendilerini evlerinde yalnızken güvende hissetmemektedirler. 2023 ve 2024 yılları kıyaslandığında “çok güvenli” olma durumunun yüzde 20,1’den yüzde 16,1’e gerilediği, “güvensiz” olma durumunun yüzde 3,9’dan yüzde 4,8’e; “çok güvensiz” olmanın ise yüzde 0,6’dan yüzde 1’e yükseldiği görülmektedir. İç ve kapalı mekânlarda genel olarak güvensizlik halinin mevcut olduğu araştırmada ön plana çıkmaktadır.
Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2024
Ümitvar Olmalıyız!
Araştırmanın çerçevesi açısından katılımcıların beyanları temel alındığından Türkiye’yi temsil eden bir örneklemde ortaya çıkan sonuçların dikkate alınması önceliklidir. Ancak çoğunlukla bireylerin kaygı, endişe, mutsuzluk, umutsuzluk gibi olumsuz kanaatlere sahip olmalarındaki derin anlamların ortaya çıkarılması da ayrıca çok önemlidir. Son yıllarda yaşanılan salgın hastalıklar, savaşlar, afetler, ekonomik krizler gibi sorunlu ve tehlikeli durumlar bireylerin risk altında olduklarını kendilerine düşündürtmektedir.
Refah, konfor, küreselleşme, ulaşım, iletişim ve benzeri imkânların çoğalması, erişilebilir hale gelmesi insanlık için bir yönüyle olumludur. Diğer yönüyle ise bütün dünyadan filtresiz bir biçimde haberdar olmak herkes için sağlıklı, güvenilir ve doğru olmamaktadır. Nimet ve külfetin, gül ve dikenin, iyi ve kötünün iç içe geçtiği, kimilerince hakikat ötesi (post-truth) olarak nitelendirilen bu zamanlarda beden ve ruh sağlığımızı koruyabilmek bir hayli önemli olmaktadır. Bilgi ve küresel ölçekte sürüp giden dijital ve sanal sosyalleşme ile baş edemeyen bireylerin ister istemez kaygı, endişe, korku, anksiyete ve benzeri halleri görünür olmakta ve bu türden durumlar bütün toplumlara da etki edebilmektedir.
Kitlesel temsil içeren sahih nicel verilerin varlığını kabul ederek derinlemesine anlamın da gerektiği ölçüde ortaya çıkarılması bu türden araştırmalar için olmazsa olmazdır. Gerçekçi ve tozpembe düşünme halleri arasında gerekli ölçüde dengeli olup ortaya çıkan sonuçların sebeplerine odaklanmak gerekir. Muhtemel sorunların ortadan kaldırılması yönünde gayret ile ümitvar olmak için çaba sarf edilmelidir. Çünkü her geçen süre artan refah, konfor ve benzeri olumlu durumlar var olan seviyenin gerilememesi ve yok olmaması için fazladan kaygı, endişe ve korkunun ortaya çıkmasına sebebiyet verebilmektedir. Fiili durumlara ek olarak teyit edilmemiş bilginin yayılımı da eklendiğinde topyekûn mutsuzluk ve umutsuzluk ortaya çıkmaktadır.
