Oğuzhan UYGUN Bilg. Mak. Tek/Savunma Sanayi Uzmanı – 31 Mart 2025
KATMANLI (Eklemeli) İmalat Nedir?
Dünyada artık yaygın olarak kullanılmaya başlanan Eklemeli imalat yöntemi, tasarımdaki esneklik ve çoklu malzemeden oluşan parçaların imal edilebilmesini mümkün kılan bir imalat yöntemidir. Eklemeli imalat teknolojileri başlıca uzay ve havacılık, otomotiv, biyomedikal, savunma sanayi, enerji sektörü gibi önemli endüstri alanları için parça üretiminde kullanılmaktadır.
Türkiye’nin eklemeli imalatta küresel bir oyuncu hâline gelebilmesi için stratejik bir vizyon geliştirilmesi elzemdir. Bununla birlikte uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi, küresel çapta bilgi transferini hızlandıracak ve sektörde rekabet avantajı sağlayacaktır. Eğitim sistemine yapılacak yenilikçi yatırımlarla bu alanda uzmanlaşmış bir iş gücü oluşturulması, sadece teknolojinin kullanımını değil, aynı zamanda Türkiye’nin eklemeli imalat alanında teknoloji ihraç eden bir ülke haline gelmesini de mümkün kılacaktır.
Eklemeli İmalat Yöntemleri:
Eklemeli imalata yönelik birçok uygulama bulunmakla birlikte, bu uygulamalar, yöntemine ve malzemelerine göre sınıflandırılmaktadır.
Bu temel yöntemler :
- Lazer Eritmeli Sistemler (Laser Melting/ Laser Sintering)
- Erimiş Malzeme Şekillendirme (Fused Deposition Modelling – FDM)
- Stereolithografi
- Malzeme Jeti (Material Jetting)
- Yapıştırıcı ile Katmanlı İmalat (Binder Jetting)
- Elektron Kaynağı (Electron Beam Melting)
Eklemeli imalat teknolojileri özellikle, Ti ve CoCr gibi alaşımların kullanımıyla kişiye özel protezler, daha performanslı ve hafif parçaların ihtiyaç duyulduğu uçak motor parçaları, gibi düşük miktarlarda ihtiyaç duyulan parçaların seri imalatında kullanılmaktadır.
Türk Savunma Sanayisinde Eklemeli İmalat kullanımı artıyor
Türk savunma sanayisinde eklemeli imalat (additive manufacturing), yani 3D baskı teknolojileri, son yıllarda önemli bir yer edinmeye başlamıştır. Bu teknoloji, geleneksel üretim yöntemlerine kıyasla daha hızlı prototip üretimi, karmaşık geometrilerin oluşturulması, malzeme tasarrufu ve tedarik zinciri esnekliği gibi avantajlar sunduğundan, savunma sanayisinde hem Ar-Ge hem de üretim süreçlerinde giderek daha fazla kullanılmaktadır.
Türk Savunma Sanayinde Öne Çıkan Şirketler:
– TEI
– TUSAŞ
– BAYKAR
– FNSS Savunma Sistemleri
– OTOKAR
– ASELSAN
– ROKETSAN
-TÜBİTAK MAM
1. TUSAŞ/TEI Eklemeli İmalat
TUSAŞ, eklemeli imalat teknolojilerini havacılık ve savunma projelerinde yoğun bir şekilde kullanmaktadır, özellikle Milli Muharip Uçak KANN, Hürjet, İHA’lar ve uydu projelerinde kullanılacak karmaşık geometrili parçaların üretimine odaklanmaktadır. Eklemeli imalat sayesinde, geleneksel yöntemlerle üretimi zor veya imkânsız olan iç kanallı ve çok eksenli parçalar hızlıca üretilmekte, böylece maliyet ve zaman tasarrufu sağlanmaktadır. TUSAŞ, bu teknolojiyi yapısal bileşenlerin üretiminde kullanarak dışa bağımlılığı azaltmayı ve stratejik üstünlük elde etmeyi amaçlamaktadır.
2. ASELSAN ve Teknolojik Yatırımlar
Türkiye’nin Savunma ve Teknoloji devi ASELSAN, eklemeli imalatı radar, sensör ve hava savunma sistemleri gibi kritik teknolojilerin üretiminde değerlendirmektedir. ASELSAN, eklemeli imalat amaçlı 3 boyutlu yazıcıların geliştirilip üretilmesinde önemli bir kabiliyeti ülkeye kazandırma amaçlı elektron tabancasından ilk ateşlemeyi de gerçekleştirdi.
Şirket, Foton Dedektör ve Nanoteknoloji Tesisi ile Radar Sistem Entegrasyon ve Üretim Tesisi gibi yatırımlarla eklemeli imalat altyapısını güçlendirmektedir. Bu tesislerde, akıllı mühimmat elektroniği ve hava savunma sistemleri için karmaşık bileşenlerin üretimi hedeflenmektedir. Eklemeli imalat, ASELSAN’ın yerli malzeme oranını artırma ve dış tedarik risklerini azaltma stratejisinin bir parçası olarak öne çıkmaktadır.
3. ROKETSAN ve Füze Teknolojilerinde Kullanım
ROKETSAN, füze ve mühimmat sistemlerinde eklemeli imalat teknolojilerinden faydalanmaktadır. Bu teknoloji, füze bileşenlerinin prototip üretiminde ve hafif, dayanıklı parça tasarımında kullanılmaktadır. Özellikle karmaşık iç yapılara sahip bileşenlerin hızlı bir şekilde üretilmesi, ROKETSAN’ın Ar-Ge süreçlerini hızlandırmakta ve yenilikçi çözümler geliştirmesine olanak tanımaktadır.
4. BAYKAR ve İHA Platformları
Dünyanın en büyük SİHA ihracatçısı BAYKAR, insansız hava araçları (İHA) üretiminde eklemeli imalatı entegre ederek hem tasarım özgürlüğünü artırmakta hem de üretim süreçlerini optimize etmektedir. Örneğin, Bayraktar serisi İHA’larda kullanılan bazı hafif ve dayanıklı parçalar, eklemeli imalat yöntemiyle üretilmektedir. Bu, İHA’ların performansını artırırken üretim süresini kısaltmaktadır.
5.Özel Sektör ve WAAM (Wire Arc Additive Manufacturing)
Türk savunma sanayisinde özel sektör firmaları da eklemeli imalat alanında yenilikçi çalışmalar yapmaktadır. Gedik Kaynak gibi şirketler, WAAM teknolojisiyle büyük ölçekli metal parçaların üretimine odaklanmıştır. WAAM, robotik kaynak sistemleriyle kaynak telini katman katman biriktirerek parça üretimini sağlar. Savunma sanayinde titanyum, nikel ve paslanmaz çelik gibi kritik alaşımların kullanıldığı bu yöntem, malzeme tasarrufu ve büyük parça üretimi açısından avantaj sunmaktadır. Gedik Kaynak’ın Ar-Ge çalışmaları, özellikle iki farklı malzeme içeren (bi-material) kompleks parçaların üretimine yönelik inovatif çözümler geliştirmiştir.
6. digiMODE ve Savunma Sanayine Katkılar
digiMODE gibi yenilikçi firmalar, BAYKAR, ASELSAN, ROKETSAN, TUSAŞ ve BMC POWER gibi ana yüklenicilere eklemeli imalat alanında parça üretimi ve danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Örneğin, GÖKBEY helikopterinde kullanılan bazı parçalar eklemeli imalat yöntemiyle geliştirilmiş, ayrıca sabit kanatlı platformlar ve İHA’lar için parça desteği sağlanmıştır. Firma, Alman SLM Solutions ile iş birliği yaparak metal eklemeli imalat teknolojisini Türkiye’ye taşımış ve savunma sanayine katma değer katmıştır.
TEI Dünya’nın En İleri İmalat Teknolojisi, Katmanlı İmalatı Kullanıyor
TEI, spesifik fonksiyonel parça üretimini tek bir proseste gerçekleştirebilen dünyadaki sayılı firmalar arasında gösteriliyor. Artık geleneksel imalat yöntemleriyle üretilemeyen ‘İMKANSIZ GEOMETRİLİ’ Türbinli motorlardaki yüksek yükleme ile sıcaklık koşullarında görev yapan nikel alaşım parçaları üretebiliyor
Katmanlı imalat ile üretilmiş T700-TEI-701D Turbo şaft helikopter motor parçası.
Türk mühendisleri Birinci nesil tek kristal alaşımların ötesinde üçüncü nesil tek kristal kanatlarını da döktüler. Nikel, Titanyum ve Süper alaşımların tamamını artık Türkiye’de üretebiliyor. Atak helikopteri güç modülünü tamamen yerli ve milli olarak üretebiliyoruz..
TEI tarafından yürütülen YAKUT projesi kapsamında( Lazerle Metal Toz Ergitme (LAM) prosesinin, nikel süperalaşımlarından fonksiyonel parça imalatı) gaz türbin motorları için eklemeli imalat yöntemleriyle ürettiği türbin kanatçıkları devreye alındı.
TÜBİTAK MAM Malzeme Enstitüsü “Yüksek Sıcaklık Malzemeleri, Araştırma Geliştirme ve Onarım Mükemmeliyet Merkezi’nde” “üçlü ergitme” alt yapısı kurulmuş ve bugün ostenitik paslanmaz çelik ve 1600 C dayanımlı Inconel 718 alaşımı üretilebilmektedir.
GÖKBEY helikopteri için TEI’nin geliştirdiği turboşaft motorunun en önemli parçası olan soğutma kanallı ve soğutma kanalsız birinci ve ikinci kademe türbin kanatların, TÜBİTAK MAM Malzeme Enstitüsünde üretimi yapılabilmektedir.
Eklemeli imalata uygun nikel metal tozlar, özellikle havacılık motorlarında yer alan yüksek dayanım isterlerine sahip parçaların eklemeli imalat ile üretilebilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
SSB , Havacılık uygulamaları için katmanlı imalat Nikel metal toz geliştirilmesi ATOM projesi ile vakum gaz atomizasyon prosesi ülkemiz savunma sanayiine kazandırılmış ve eklemeli imalata uygun nikel alaşım tozlarının yerli olarak üretimi gerçekleştirilmiştir.
TEI, eklemeli imalat teknolojileri alanında Türkiye’de ilk uluslararası Nadcap sertifikası almaya hak kazanan şirket oldu.
TEI, Dünya genelinde havacılık, uzay ve savunma sanayi alanında faaliyet gösteren 4 binin üzerinde firma arasında, toplamda 11 farklı işlem grubunda Nadcap akreditasyonuna sahip 46 özel proses yeteneğiyle bu alandaki dünya birinciliğini perçinledi.
Avantajlar ve Gelecek Hedefleri
Türk savunma sanayisinde eklemeli imalatın kullanımı, dışa bağımlılığı azaltma, hızlı prototipleme, tedarik zinciri esnekliği ve yenilikçi tasarım gibi konularda önemli fırsatlar sunmaktadır. Özellikle titanyum, alüminyum ve nikel alaşımları gibi yüksek performanslı malzemelerin kullanımıyla, savunma ekipmanlarının dayanıklılığı ve operasyonel yetenekleri artırılmaktadır. Gelecekte, yapay zeka ve robotik sistemlerle entegrasyonun, otonom üretim süreçlerini mümkün kılarak bu alanı daha da dönüştürmesi beklenmektedir.
Türk savunma sanayisinde eklemeli imalat, hem devlet destekli kuruluşlar (TUSAŞ, TEI ASELSAN, ROKETSAN) hem de özel sektör firmaları tarafından aktif bir şekilde geliştirilmekte ve uygulanmaktadır. Bu teknoloji, Türkiye’nin yerli ve milli üretim hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynamakta, aynı zamanda küresel pazarda rekabet gücünü artırmaktadır.
Eklemeli imalat, robotik sistemlerin üretiminde de kullanılır. Savunma sanayisinde kullanılan robotik sistemler için özelleştirilmiş parçaların üretimi, eklemeli imalatla hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir.
Eklemeli imalat teknolojisinin, Türk savunma sanayisinin daha hızlı, verimli ve esnek hale gelmesine büyük katkı sağlamaktadır. Gelecekte bu ileri teknolojinin savunma sanayisindeki rolünün daha da artması beklenmektedir.
Türk savunma sanayisinde eklemeli imalat (3D baskı) teknolojisi, özellikle askeri alanda kullanılan parçaların üretimi, prototip geliştirme ve tedarik zincirinin daha verimli hale getirilmesi açısından önemli bir gelişme sağlamaktadır. Eklemeli imalat, malzeme katman katman ekleyerek parçaları oluşturmayı sağlar ve bu sayede daha hızlı üretim, esneklik ve özelleştirilmiş çözümler sunar.
Türk savunma sanayisinde eklemeli imalatla ile ilgili önemli çalışmalar :
Milli Muharip Uçak KAAN Projesi
– Baykar Teknoloji ve TAI gibi firmalar, Milli Muharip Uçak (MMU) projesi çerçevesinde, uçak bileşenlerinin bazılarını eklemeli imalat teknolojisiyle üretmektedir. Bu, özellikle hızlı prototip üretimi ve düşük maliyetli üretim süreçlerinde büyük bir avantaj sağlamaktadır. Ayrıca, uçak komponentlerinin daha hafif ve dayanıklı olmasına imkan tanımaktadır.
İnsansız Hava Araçları (İHA)
– Türk Hava Kuvvetleri ve Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB), eklemeli imalat teknolojisini İHA projelerinde kullanmaktadır. Özellikle Bayraktar TB2 gibi İHA’ların yapımında eklemeli imalat kullanılarak, hafif ve dayanıklı yapılar elde edilmekte, maliyetler düşürülmektedir.
AESA radar gibi teknolojilerin üretiminde de bu tür imalat teknikleri kullanılmaktadır.
Zırhlı Araçlar ve Askeri Taşıma Araçları
– FNSS Savunma Sistemleri ve Otokar gibi firmalar, eklemeli imalat teknolojisini zırhlı araçların ve askeri taşıma araçlarının bazı bileşenlerini üretmek için kullanmaktadır. Bu, özellikle savaş alanında hızla değişen ihtiyaçlara göre özelleştirilmiş parçaların hızlı bir şekilde üretilmesini mümkün kılar.
Yerli Silah ve Mühimmat Üretimi
– Eklemeli imalat, mekanik parçalar ve silah sistemleri gibi hassas komponentlerin üretiminde kullanılmaktadır. Özellikle, silahtan mühimmat sistemlerine kadar birçok alanda, parçaların daha hızlı ve esnek bir şekilde üretilmesi, tedarik zinciri süreçlerini iyileştirmektedir.
Savunma Sanayinde İleri Malzeme Üretimi
– Eklemeli imalat, titanium, alüminyum alaşımları, kompozit malzemeler gibi yüksek performanslı malzemelerin kullanımını mümkün kılmaktadır. Türk savunma sanayi, bu tür malzemelerle yapılan bileşenlerin üretimi için 3D baskı teknolojilerini kullanmaktadır.
– Özellikle aerostructure (uçak yapısal bileşenleri) üretiminde bu teknoloji kullanılmaktadır.
Prototip ve Model Üretimi
Eklemeli imalat, savunma sanayinde prototip üretimi ve model testleri için sıklıkla kullanılır. Bu sayede tasarım sürecindeki hatalar daha erken tespit edilir ve ürünler hızlı bir şekilde teste tabi tutulabilir. Ayrıca, tasarımlar daha az maliyetle ve zaman kaybı olmadan hızla yapılabilir.
Karmaşık Parça Üretimi
– Eklemeli imalat, karmaşık geometrilere sahip parçaların üretilmesinde büyük avantaj sağlar. Bu tür parçaların geleneksel yöntemlerle üretilmesi zor ve pahalı olabilirken, 3D baskı ile çok daha düşük maliyetle ve hızlı bir şekilde üretilebilmektedir.
Yedek Parça Üretimi ve Bakım
– Eklemeli imalat, özellikle askeri bakım ve onarım süreçlerinde büyük bir rol oynamaktadır. Kullanıma alınan savunma sistemlerinin yedek parçalarının zaman içinde üretilmesi ve gerektiğinde tamir edilmesi için eklemeli imalat kullanılmaktadır. Bu sayede tedarik zincirindeki süreler kısalır ve maliyetler düşer.
Kargo ve Lojistik Araçları İçin Parçalar
– Savunma sanayisinde kullanılan lojistik ve kargo araçları için, eklemeli imalat teknolojisiyle yedek parça üretimi yapılmaktadır. Bu, özellikle sahada hızlı çözüm üretebilme açısından çok faydalıdır.
Robotik ve Otomasyon Sistemleri
Eklemeli imalat, robotik sistemlerin üretiminde de kullanılır. Savunma sanayisinde kullanılan robotik sistemler için özelleştirilmiş parçalar bu yöntemle imal edilmektedir.
Eklemeli imalatın sağladığı avantajları etkin bir şekilde değerlendirmek, Türkiye’nin üretim kabiliyetlerini geleceğe taşımak ve küresel pazarda sürdürülebilir bir yer edinmek için eşsiz bir fırsattır. Bu teknolojiyi etkin bir şekilde kullanabilmek, ülkemizin küresel rekabet gücünü önemli ölçüde artırmaktadır.
