Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 11 Ekim 2023
Afganistan müdahalesinde özellikle Avrupa’dan bölgeye gönderilecek teçhizat ve malzemelerin demiryolu ile naklinin önünü açan Rusya’dan dahi destek alınmıştı. Ancak ABD, Afganistan’a müdahale bahanesiyle bölgedeki Türk devletlerinde nüfuz arayışı Rusya ile ilişkileri limonileştirince Asya’da Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)’nün kurulmasını hızlandırdı.
ABD’nin Irak İşgalinde Dost ve Müttefiklerini Bile Endişelendiren Tutumu
Bir önceki yazıda ABD’nin KİS olduğu gerekçesiyle Irak’a müdahale kararından bahsedilmişti. Bölgede MOSSAD’ın ardından en sağlıklı istihbarat yapan Alman BND bunu teyit etmiyordu. Müdahalenin petrol ve doğalgaz fiyatlarını zıplatacağı gerekçesiyle Fransa ve Almanya harekatın aleyhineydi. Ancak Bush yönetimi “Ya bizimlesin ya da karşı taraftansın!” diyerek yakın müttefiklerini darıltmıştı. Hatta onun da ötesine giderek bu ülkeye karşılık İngiltere, İspanya, İtalya ve Polonya gibi AB’nin büyük ülkelerini yanına çekmiş, tam da bir siyasi bütünlüğü yakalama sürecinde iken AB’nin siyasal bütünlüğüne derin bir neşter vurmuştu.
Benzer şekilde, TBMM’nin Irak’a müdahaleyle ilgili kararı (tezkere), kabul edilmeyince Türkiye de ABD’nin hedefine girdi. Türkiye’nin çıkarları hilafına Irak Kürtlerinin devletleşme süreci başlatıldı. Türk kenti Kerkük’ün statüsü Kürtlerden yana değiştirilmeye başlandı. 2000 yılında Türkiye’yi terk eden ve sönmek üzere olan PKK terör örgütü küllerinden yeniden yaratıldı. Temmuz 2003’te Irak’ın Süleymaniye kentindeki Türk Özel Kuvvetler karargâhına dost ve müttefik olarak giren ABD askerler Türk personelinin başına çuval geçirerek esir aldı!
Bu gelişmeler Bush’un Irak işgalini “Haçlı Seferi”ne benzetmesiyle daha da çirkinleşti. Bush Yönetiminin 2004’te açıkladığı “Büyük Ortadoğu Projesi”ni (BOP), Fas’tan Orta Asya’ya kadar uzanan İslam coğrafyasını demokratikleşme ve küreselleşmeye eklemleme süreci ile “Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika Girişimi” adını aldı.
Bush’un 2006 Strateji Belgesi ve Başarısızlıklara Devam
Bush’un ikinci döneminde yayınlanan 2006 Strateji belgesinde “Amerika’nın savaşta” olduğu vurgulandı, “küreselleşme” olgusuna yer verildi, Clinton döneminde vurgulanan “serseri devletler” tanımı tekrarlandı. Özellikle KİS’e sahip olma peşindeki İran hedefteydi. Buna İran Cumhurbaşkanı Ahmedinecad’ın “İsrail’i haritalardan kazınmalı!” sözü sebep olmuştu. Kuzey Kore, Suriye ve Küba’da tiranlık olduğu ifadeyle, el-Kaide’yle mücadele öngörülmekteydi.
“Bölgesel güç” Hindistan’ın, özel dikkat çekilen Çin’i dengeleyebileceği vurgulanırken, süreci tek başına sürdüremeyeceğini fark ederek bu kez işbirliği için müttefiklerine kapıyı açmıştı.
Afganistan’da Bin Ladin ve Molla Ömer’in yakalanmasına yönelik operasyonlar başarısız olmuş, 2006 itibariyle Taliban yerel ve yabancı güçlere saldırılarını arttırmışlardı. Irak’ta ise ABD’nin askeri kayıpları 2006 ortasında 2.300 ölü 17 bin yaralı olmak üzere 19 bin kişiye ulaşmış, savaşın maliyeti 290 milyar doları bulmuştu. Afganistan ve Irak operasyonları dünya çapında terör eylemlerini azaltmamış, aksine S. Arabistan, Endonezya, Fas, İspanya ve Türkiye gibi yerlerde art arda terör eylemleri yaşanmıştı.
“Irak’a demokrasi” parolasıyla girmiş, Saddam dönemini aratan işkence ve şiddete sebebiyet vermişti. Ortadoğu’ya özgürlük demokrasiyi getirerek terörizmin kaynağını kurutacağı varsayımına dayanan “BOP” ise terörü bitirme yerine daha da arttırması sonucunu getirmişti.
Aynı dönemde ABD’nin Gürcistan ve Ukrayna’da yönetimleri değiştirmeye dönük “kadife devrimler” devreye sokuldu. NATO’nun doğuya doğru genişlemesi ve Doğu Avrupa’da “füze kalkanı” projeleri üzerine 2007 Münih Konferansı’nda Rusya Devlet Başkanı Putin, tek kutuplu dünyanın kabul edilemez ve imkansız olduğunu ifadeyle ABD’yi üstü örtülü eleştirdi.
Şubat 2008’de Rusya’ya rağmen Kosova’nın bağımsızlığının tanınması, NATO’nun Nisan 2008 Bükreş Zirvesi’nde Ukrayna ve Gürcistan’a üyelik perspektifi verilmesi üzerine Rus pasaportlu Güney Osetyalılara baskı yaptığı gerekçesiyle, Ağustos 2008’de Gürcistan’a girdi.
(Not: Yazı dizisi, “Amerika Güç Kaybederken-5” ile devam edecektir.)
