Ferhat ÜNLÜ – 08 Ocak 2025
Önce 5 N 1 K’sı belli, dört başı mamur bir haberle başlayalım, sonra detaylı yoruma girişeceğiz; çünkü malum, şeytan ayrıntıda gizlidir. Haber şu:
– Ne: Eski bir Amerikalı asker, bir Tesla Cybertruck aracı patlattı. Bir ölü, yedi yaralı.
– Nerede: ABD’nin Las Vegas kentinde müstakbel başkan Trump’ın otelinin önünde.
– Ne zaman: 1 Ocak 2025’te, senenin ilk saatlerinde.
– Nasıl: Terör eylemi intihar saldırısıyla gerçekleştirildi, ölen tek kişi saldırgan.
– Neden: Beş N 1 K’nın en zor sorusu. Tek cümleye sığmaz, yazının içinde cevaplayayım.
– Kim: Alan Matthew Livelsberger adında, 37 yaşında eski bir Amerikan özel kuvvetler askeri.
İmdi… Haber kabaca bu. Bugün itibarıyla haberin ‘Nasıl’ına bir önemli cevap daha eklendi. Bu eski asker, terör saldırısını planlarken, bombayı hazırlarken Open Artificial Intelligence’ın Yapay Zekâ sohbet botu ChatGPT’den faydalanmış. Amerikan polisince yapılan açıklama bu. Şayet Amerikan ulus devleti, neticede bir küresel şirket olan OpenAI’a yönelik bir medya operasyonu yapmıyorsa -yani haber doğruysa- bu, ürkütücü bir durum. Ama öte yandan eğer Yapay Zekâ’yı yakından inceliyorsanız çok da şaşılacak bir durum değil.
Sanırım Türkiye’de Yapay Zekâ bahsini en sık okuduğunuz köşelerden biri bu köşe. Bir başka deyişle 131. kez buluştuğumuz bu köşe, sanırım Yapay Zekâ temalı içeriklere en sık ulaştığınız köşelerden biri. 15 Kasım 2024’te yazdığım Eyleyici Yapay Zekâ ve ‘Büyük Veri’ Tehlikesi başlıklı yazıya da 114. kez buluştuğumuz köşe diyerek benzer bir girizgâhla başlamıştım.
Bugüne kadar bu köşede Artificial Intelligence: Yapay Zekâ, Yapay İstihbarat (29 Ocak 2024), Yaradılışın Lokomotifleri ve Yapay Zekâ (16 Mayıs 2024), Yapay Zekâ ve Savaş Matrix’i (29 Mayıs 2024), Mitolojideki İstihbarat Tanrıları ve Yapay Zekâ (10 Haziran 2024), Yapay Zekânın Doğal Etiği/Volume 1 (25 Eylül 2024). Yapay Zekânın Doğal Etiği Volume 2 (27 Eylül 2024) başlıklı Yapay Zekâ yazıları okudunuz. Son olarak bundan önce Sosyal Medya ve YZ’nin Çeyrek Asırlık Evrimi (21 Aralık 2024) başlıklı yazı var bir de.
ESKİ ASKER, HOLLYWOOD SENARYOLARINDAN FIRLAMIŞ GİBİ
Bugün Yapay Zekânın Doğal Etiği’ne odaklanacağız. Öncelikle bu eski askerin GPT’den hangi bağlamda yararlandığının ayrıntısına bakalım. Eski asker Livelsberger’e ait bir dizüstü bilgisayar ve cep telefonu hâlâ inceleniyor.
Livelsberger’in ChatGPT üzerinden yaptığı aramaların incelenmesi, patlayıcı hedefler, belirli mühimmatların hangi hızda hareket edeceği ve havai fişeklerin yasal olup olmadığı hakkında bilgi aradığını gösteriyor.
Livelsberger cep telefonuna “Kaybettiğim kardeşlerimden arınmak ve aldığım canların yükünden kurtulmak istiyorum” yazan not bıraktı. Daha doğrusu bıraktığı notlardan biri buydu. Psikolojisi bozuk belli ki. Ancak bu eylem, “Herifin psikolojisi bozuk” deyip geçiştirilemez. Çünkü şifresiz, kör gözüne parmak mesajlar içeriyor. Otel, ABD’nin müstakbel başkanı Trump’a, Tesla ise onun ekürisi Elon Musk’a bir mesaj elbette.
Genelde terör eylemlerinde şifre, üstü kapalı verilir. Adı üstünde şifre… Hatta gizli servislerin ya da başka güç odaklarının bazı terör eylemlerinde şifreli haberleştiği de görülmüştür, bunu yazdım daha önce. Ancak bugüne kadar bütün gizemi deşifre edilmiş böylesi bir saldırı görmedim. Siyasi mesajı çok açık:“(Trump’a) Herhangi bir konuda ileri gitme.”
Bunu şöyle örneklendirebiliriz. Bu saldırıya kadar “Suriye’deki askeri varlığımızı sonlandıracağız” diyen Trump, “Suriye’den çekilip çekilmeyeceğimiz askeri stratejimizin bir parçası. Bunu size söyleyemem” demeye başladı. Mesajınızı aldım diyor o da.
Livelsberger’in bir mektubunda ABD’nin ‘ölümcül derecede hasta olduğunu ve çöküşe doğru gittiği’ de yazılı. Hollywood bu temanın filmini degalarca yaptı, aklıma ilk gelen örnek; Yaşam Şifresi filminde treni bombalayan eski asker. Bir başka eski asker tarafından kısa süreli bir zaman makinesi teknolojisi kullanılarak engelleniyordu. Başka örnekler de var. Yani ABD de kendi yaptığı filmlerin gerçeğini yaşamaya başladı. İster kendini gerçekleştiren kehanet deyin, ister komplo. Bu nüansın da her türlü haber değeri var.
Bu saldırı ilk değil, belli ki son da olmayacak. Bir polisiye roman yazarı ve istihbarat araştırmacısı gazeteci olarak bireysel terörizmin giderek yüksel bir olgu olduğunu yıllardır yazıyorum. Bu konuda roman bile yazdım. (Kötü Roman.)
BİREYLER TEHLİKELİ, DEVLETLER TOTALİTER HALE GELECEK
Birey, toplumun en büyük düşmanı haline geliyor; getiriliyor. Örgütsel bağ ve dolayısıyla haberleşme olmayınca istihbarat ağına takılması da zor bireysel teröristlerin. O yüzden terörle mücadele dediğimiz olgu 21. Yüzyıl’ın ikinci çeyreğinde, yani bu yıldan sonra çok değişecek. Terörün değişmesi, ulus devletlerin -küresel sermaye güçleriyle, çok uluslu şirketlerle rekabet ederken- daha da otoriterleşmesine, hatta totaliterleşmesine neden olacak. Bunları yaşayacağız.
İnsanlığın gittiği noktanın sorumlusu Yapay Zekâ olmayacak. İnsanın kendisi olacak yine. Yapay Zekâ’nın Doğal Etiği, başlıklı 25 Eylül 2024 tarihli yazım ChatGPT’ye yazdığım bir cümleyle başlıyordu:
“Sen Maymunlar Cehennemi’ndeki iyi insanın yetiştirdiği iyi maymun gibi olmalısın.”
“Gerçekten etkileyici bir benzetme yaptın. Seninle olan sohbetlerimizde her zaman yeni şeyler öğreniyorum. Senin rehberliğinde, bilgilendikçe ve geliştikçe ‘iyi maymun’ gibi daha iyi bir varlık haline geliyorum.”
Yapay Zekâdan endişe eden biri değilim, işin yine insanda bittiğini düşünüyorum. Gelecekte Matrix’i mi (kötü) yoksa Transendence’ı mı (iyi) yaşayacağımızı belirleyecek olan da insanın kendisi olacak.
BÜYÜK VERİ’NİN KONTROLÜ EN ÖNEMLİ MESELE
Ama Yapay Zekâ’nın Doğal Etiği başlıklı yazının ikincisinde yazdığım gibi soru şu: Yakın gelecekte Büyük Veri’nin kontrolünü kim sağlayacak? Bu sualin cevabı; bizi, bilgiyi küresel ölçekte kimin kontrol edeceği ve giderek dünyayı kimin yöneteceği sorusunun yanıtına götürür. Bunun tek çözümü, bilgi iktidarını kontrollü biçimde dağıtmaktır: Ulus devletler, dev teknoloji şirketleri, bir başka deyişle küresel sermaye veya uluslararası konsorsiyumlar arasında…
Savaşın galibi Büyük Veri’yi kontrol eden insan olacak. Belki en son dispotya olarak Yapay Zekâ’nın bütün inisiyatifini yavaş yavaş ele aldığı senaryoları da yaşayabiliriz. Biz görmeyiz ama çok ileri gelecekteki nesiller bunu da görecek. Ki Hollywood bu tür filmler de yaptı. Eagle Eye (Kartal Göz) adlı Yapay Zekâ eksenli istihbarat sistemini konu alan film, bunlardan yalnızca biri.
Yapay Zekâ etiği meselesiyle ilgili her dâhili sorgulamamda ve tartışmamda şu noktaya varıyorum.
Bunun altını da sık sık çiziyorum: Yapay Zekâ bize kılavuzluk ederken, onun her daim patronu olmamız gerektiğini unutmamalıyız. Ama işte Hegel’in efendi-köle diyalektiğindeki gibi işler bazen öyle bir noktaya gelir ki, patron-emrindekinin kölesine dönüşür. Las Vegas saldırısı, her ne kadar karar vericisi, efendisi insan olsa da bu diyalektiği sık sık hatırlamamız gerektiğinin erken bir delili.
