Ferhat ÜNLÜ – 21 Haziran 2024
Takriben son üç yıldır, ama yoğunluklu olarak Haziran 2023’teki kabine değişikliği sonrasında sohbet ya da tartışma masalarının başat konusu ekonomi. Yaklaşık son üç aydır da alt başlık olarak ‘vergi’nin çok sık konuşulduğunu müşahede ediyoruz.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yurt dışı çıkış harçlarını (buna da ‘seyahat vergisi’ diyelim!) 150 TL’den astronomik bir zamla 3000 TL’ye veya 3 bin TL’yi gösterip 1500 TL’ye çıkaracağı söylentisi vergi tartışmalarını alevlendirdi. Buna; Bakanlığın bahşişlerden, ülkemizin turizm bölgelerinde kullanılan İngilizce deyişiyle söylersek ‘tips’lerden bile vergi almak için çalışma başlattığı bilgisi de eklenince vergi tartışmaları iyice alevlendi.
Bu yazıda World of Türkiye okurları için ülkelerle mukayeseli biçimde vergi olgusuna mercek tutacağız. Ama ülkelerle mukayeseye geçmeden önce akıllı telefon vergilerinde son duruma bir bakalım.
Temmuz 2023’te üç katından fazla zamlanan IMEI kayıt ücreti, 2023 yılını 20 bin TL ile kapatmıştı. Geçtiğimiz yıl 20 bin TL olan IMEI kayıt ücreti, bu sene yüzde 58,46 oranında zamlanarak 31 bin 692 TL’ye çıktı.
Akıllı telefonların vergi oranı, toplam ücret içinde neredeyse yüzde 35’lik bir dilimi kapsıyor. O yüzden sık akıllı telefon değiştiricilerinden olmaktansa en üst modeli alıp minimum beş sene kullanmakta fayda var.
İmdi… Gelelim çok tartışılan dolaylı vergilere… Zaten Hazine ve Maliye Bakanlığı da dolaylı vergilerin azaltılması, doğrudan vergilerin artırılması amacıyla bir vergi paketi hazırladı.
Türkiye, geldi mi gitmeyen dolaylı vergiler ülkesidir. Bunu 1980’lerden itibaren Katma Değer Vergisi’nden başlayarak tecrübeyle gördük. 80’lerin ortalarında merhum Özal döneminde çıkan KDV’yi dönemin karikatüristleri ‘KocaDeve’ açılımı ile çizerlerdi.
25 Ekim 1984’te çıkan bir yasayla kabul edildi KDV ve halen var. Özel Tüketim Vergisi ha keza. Bu ÖTV, ilk olarak Avrupa Birliği ile uyum çerçevesinde yapılan kanun değişiklikleriyle gündeme geldi, 2002 yılında 4760 sayılı kanun ile kabul edildi. AB’ye girmedik, girmeye de niyetimiz yok, ama bu vergiyi ödüyoruz. Dolaylı vergilerden üçüncüsü de Özel İletişim Vergisi.
Şimdi gelelim ülkeler arası mukayeseli vergi oranlarına. Otomobille başlayalım. Bir defa otomobil vergisinde Avrupa’nın çok üstündeyiz.
Avrupa’da otomobilin çıplak fiyatı üzerine gelen vergi oranı ortalama yüzde 21. Türkiye’de ise 1.6 litre motor hacmine sahip bir otomobili baz alırsak, vergiler KDV ile birlikte yüzde 70’e kadar dayanıyor. Dolayısıyla misal çıplak fiyatı 1 milyon TL olan bir aracın fiyatı 1 milyon 700 bin TL’ye yükseliyor.
Türkiye dünyada otomobilden en çok vergi alan ilk beş ülkeden biri. Misal Fransa’da otomobil almak isteyen biri yüzde 20 KDV ödüyor. İngiltere’de otomobilde KDV oranı yüzde 20. Almanya’da otomobil alınırken yüzde 19 KDV ödeniyor. Rusya’da ise yüzde 18 KDV ödeniyor. Öte yandan Rusya’da ‘devlet katkısı’ adı altında da ayrıca bir vergi alınıyor.
Çin’de otomobilin motor hacmine göre vergi düzenlemesi var. Yüzde 3’lük vergiye yüzde 7 KDV ekleniyor. Ve böylelikle Çinliler yüzde 10 oranında da satın alma vergisi ödemiş oluyor.
Amerika Birleşik Devletleri’ne bakalım. ABD’de otomobil alırken yüzde 2.5 oranında gümrük vergisi ödenirken, aracın ağırlığı ve çevresel vergilerle birlikte toplam tutar aracın çıplak vergisinin yüzde 7’sine kadar çıkabiliyor.
Türkiye’de vergiler akıllı telefonda olduğu gibi otomobilde de çok yüksek. Ülkelere göre vergilendirme oranlarına baktığımız Türkiye’nin özellikle telefon ve otomobil gibi ürünlerde vatandaşından en fazla vergi alan ülke olduğunu görüyoruz.
Hal böyleyken, dar gelirli ve orta direkten başlayarak gelir piramidinin alt ve orta kesimleri zorlanıyorken yurt dışı çıkış harcına ya da seyahat vergisine(!) 10 kat, hatta 20 kat zam yapmak hiç insaflı değil.
